“Yaşayan İnsan Hazineleri” Ulusal Sistemlerinin Kurulmasına İlişkin Kılavuz İlkeler[1]

I. Giriş

1. Arka Plan

2. Tanımlar

3. Amaçlar

II. Yaşayan İnsan Hazineleri Sistemlerinin Kurulmasına İlişkin Unsurlar

1. Yasal Hükümler

2. Kimlik Saptama

3. Uzmanlar Komisyonu

4. Seçim Ölçütleri

5. Aday Sayısı

6. Tayin edilenlerin tanınması ve ödüllendirilmesi

7. Hak iptali

III. Sürdürülebilir Kalkınma Tedbirleri

1. Aktarma

2. Belgeleme

3. Teşvik

IV. Ulusal Yaşayan İnsan Hazineleri Sistemlerinin Kurulması Konusunda Yardım

İletişim:

Françoise Girard – Somut Olmayan Miras Bölümü

e-posta : f.girard@unesco.org

Tel. : 00 33 (0) 1 45 68 38 77 / Fax: 00 33 (0) 1 45 68 57 52 2 I.

Giriş

1. Arka Plan

1. Somut olmayan kültürel mirasın önemi ve onun korunması, UNESCO’nun Ekim 2003’te Genel Kurul kararı ile kabul ettiği Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi ile dünya üzerindeki topluluklar tarafından geniş ölçüde tanınarak kabul edilmiştir. Sözleşme’nin 2. maddesinde belirtildiği üzere, somut olmayan kültürel miras; fertler, gruplar ve topluluklara, bir kimlik ve devamlılık duygusu katarak, onların söz konusu mirasını koruyup yaratıcılıklarını da güvence altına alır. Ancak, müzik, dans, tiyatro (gösteri sanatları) ve geleneksel el sanatları, icraatçılarının ve uygulayıcılarının sayısındaki düşüş, gençliğin azalan ilgisi ve sermaye yetersizliği gibi sebeplerle yok olma tehlikesi ile karşı karşıyadır.
2. Somut olmayan kültürel mirasın korunması konusunda birincil tedbir, düzenli olarak güncellenen bir ya da daha fazla ulusal envanterin oluşturularak listelenmesi ve bu sayede bir miras unsurunun kimliğinin, hüviyetinin garanti altına alınmasıdır. (Sözleşme’nin 12. maddesine bakınız.)
3. Bununla birlikte, kimlik saptamasının dışında, somut olmayan kültürel mirasın sürdürülebilir korunmasının sağlanmasında en etkili yollardan birisi de, söz konusu mirasın taşıyıcılarının o konudaki bilgi ve yeteneklerini artırmaları ve genç kuşaklara aktarmalarının temini olmalıdır.
4. Bu çift yönlü bakış açısını göz önünde bulundurarak, somut olmayan kültürel miras taşıyıcılarına bir kimlik kazandırılması, ayrıca bilgi ve becerilerini geliştirmeleri, sürdürmeleri ve aktarmaları konusunda teşvik edilerek resmi olarak tanınmaları gereklidir. Bu nedenle UNESCO, taraf devletlere “Yaşayan İnsan Hazineleri” konusunda ulusal sistemlerini kurmalarını önerir.
5. 1993 yılında Kore Cumhuriyeti, UNESCO İcra Kurulu’na bir “Yaşayan İnsan Hazineleri” programının tesisini önermiş ve Kurul, bunun üzerine taraf devletleri kendi ülkelerinde bu tip sistemleri kurmaya davet eden bir karar almıştır. O tarihten itibaren, bu anlayışı teşvik eden ve ulusal sistemlerin kurulmasını 3 destekleyen bir bakış açısı ile birkaç toplantı ve uluslararası çalıştay organize edilmiştir.

2. Tanımlar

1. 1. Yaşayan İnsan Hazineleri, somut olmayan kültürel mirasın belirli unsurlarının icra edilmesi ve yeniden yaratılması için gerekli olan bilgi ve becerileri yüksek derecede haiz olan kişileri ifade eder. Taraf devletlerin her biri, bu bilgi ve becerilerin taşıyıcılarını adlandıracak nitelikte, UNESCO tarafından önerilen “Yaşayan İnsan Hazineleri” başlığına uygun bir unvan tayin etmelidir. Mevcut sistemler içerisinde, şu unvanlar hali hazırda bulunmaktadır: Master of Art (Sanat Erbabı, üniversitelerdeki yüksek lisans derecesine denk bir unvan) (Fransa), Popüler El Sanatı Geleneği Zanaatkârı (Çek Cumhuriyeti), Yaşayan Ulusal Hazine (Kore Cumh.), Önemli Somut Olmayan Kültürel Eşya/Mülk Hamili (Japonya ve Kore Cumh.) .
   2. Somut olmayan kültürel miras, ya da yaşayan hazine, söz konusu toplulukların ve grupların kendi kültürel miraslarının bir parçası olarak tanımladıkları bilgi, beceri, değer, anlatım ve uygulamalardan müteşekkildir. Bu miras, çoğunlukla sözlü olarak (şifahen) nesilden nesle aktarılır. Ayrıca sürekli olarak sosyal ve kültürel çevredeki değişikliklere mukabil, yeniden yaratılır. Fertlere, gruplara ve topluluklara bir kimlik ve devamlılık duygusu katarak sürdürülebilir kalkınmanın devamını da güvence altına alır.
   3. “Somut olmayan kültürel miras” aşağıda belirtilen etki alanları (sahalar) içerisinde beyan edilmiştir, ancak göz ardı edilmemelidir ki, somut olmayan kültürel miras anlatımları bu etki alanlarının aynı anda birden fazlasına dâhil edilebilir:
      1. Somut olmayan kültürel mirasın aktarılmasında bir araç olan dille birlikte sözlü anlatımlar ve uygulamalar;
      2. Gösteri sanatları;
      3. Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler,
      4. Doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar;
      5. El sanatları geleneği. (Bkz. Somut Olmayan Kültürel Miras Sözleşmesi, Madde 2.2 )
   4. Koruma kavramı somut olmayan kültürel miras için şunu ifade eder: “Koruma terimi somut olmayan kültürel mirasın yaşayabilirliğini güvence altına almak anlamına gelir; buna kimlik saptaması, belgeleme, araştırma, koruma, muhafaza, geliştirme, güçlendirme ve bilhassa okul içi ve dışı eğitim aracılığıyla kuşaktan kuşağa aktarma, buna ilaveten, bu kültürel mirasın çeşitli yönlerini canlandırılması da dâhildir. (Sözleşme, Madde 2.3)

3. Amaçlar

1. Yaşayan Ulusal İnsan Hazineleri sisteminin kurulmasındaki başlıca amaç, somut olmayan kültürel miras unsurlarının, yüksek bir tarihsel, sanatsal ve kültürel değer dâhilinde; icra edilmesi, canlandırılması veya yeniden yaratılması konusunda gerekli bilgi ve becerilerin korunmasıdır.
2. Halkça tanınmanın yanı sıra, söz konusu sistem, belirlenmiş olan Yaşayan İnsan Hazineleri için hususi nakdî yardımların tedarik edilmesini ve bu sayede somut olmayan kültürel mirasın korunması konusunda (taraf devletlerin) kendi sorumluluklarını üstlenmesini sağlaması açısından bir tedbir niteliğindedir. Bu önlemler en çok şu konularda belirir:
   1. Söz konusu fertlerin bilgi ve becerilerinin geliştirilmesi ve sürdürülmesi,
   2. Bu bilgi ve becerilerinin genç nesillere, resmî ya da gayrı resmî eğitim programları yoluyla aktarılması,
   3. İlgili somut olmayan kültürel mirasın belgelenmesi ve kaydedilmesine katkı sağlanması, (görüntü ya da ses bantları veya yayımlar yoluyla, v.s.)
   4. Bu bilgi ve becerilerin yayılması,
   5. Ve buna dayalı herhangi bir ilave görevi amaçlar.
3. Söz konusu sistem (Yaşayan İnsan Hazineleri), aynı zamanda genç bireyleri somut olmayan kültürel miras unsurlarının canlandırılması veya yeniden yaratılması 5 konusunda gerekli bilgi ve becerileri öğrenmek ve kendilerine mal etmek konusunda ulusal çapta farkındalık yaratarak ve topluluklar içerisinde veya ulusal ya da uluslar arası ölçekte destekleyerek teşvik etmelidir.

II. “Yaşayan İnsan Hazineleri” Sistemlerinin Kurulması için Unsurlar

1. Yasal Hükümler

1. Yaşayan İnsan Hazineleri sistemi kurmak isteyen Taraf devletlerin, bu sistemi yürütecek olan, kendi milli niteliklerine uygun araç ve yolları tesis etmeleri gereklidir. Bu konuda tavsiye edilen tek bir yöntem bulunmamaktadır. Nitekim böyle bir sistemi yönetecek olan söz konusu seçimlerin ihdası, ülkeden ülkeye değişiklik gösterir. Bu nedenle, Yaşayan İnsan Hazinelerinin yaratılması için yasal bir prosedür (örn. kanun) gerekli değildir; daha ziyade idarî yollarla, belirli bir bakanlığın ya da sivil toplum kuruluşunun genel nüfuzunu kullanarak, hükümet fonlarının da desteğiyle kurulabilir.
2. Söz konusu sistem için kurumsal esaslar içeren bu tarz düzenlemelere fertler, gruplar ve toplulukların doğrudan aktif katılımının eşlik etmesi tavsiye edilir. Bahsi geçen sistemlerin kurulmasında, kurumsal düzeyde Hükümet kaynaklı bir takım düzenlemelerde dahi olsa; fertlerin, grupların ve toplulukların danışmanlığı ve katılımı, tüm aşamalarda etkili bir yürütmenin sağlanması için hesaba katılmalıdır. (Kimlik saptama, somut olmayan kültürel miras sahasının ve bu miras taşıyıcılarının seçimi, eğitimi, teşviki ve diğer koruma tedbirleri konusunda bu ortak çalışma dikkate alınmalıdır.) Burada, Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi’nin “Her taraf devlet, somut olmayan kültürel mirasın korunması etkinlikleri çerçevesine toplulukların, grupların ve gerekli durumlarda bu mirası yaratan, sürdüren ve nakleden bireylerin, mümkün olan en geniş biçimde katılımlarını sağlamaya ve bunların yönetimine etkin olarak katılımlarını sağlamaya gayret eder.” şartını koşan 15. maddesine atıfta bulunulmuştur.

2. Kimlik Saptama

1. Bir Yaşayan İnsan Hazineleri sistemi ortaya çıkarıldıktan sonra, bunun yerel ya da ulusal düzeyde, somut olmayan kültürel mirasın hangi unsuru ile alakalı olduğu belirlenmelidir; bu miras taşıyıcılarının kimliklerinin saptaması konusunda, 6 Yaşayan İnsan Hazineleri başlığı altında gelecekteki adaylar içinde yer alanlar arasından seçim yapılabilir. Çeşitli ülkelerde edinilen deneyimler göstermektedir ki; ilgili Taraf Devletlerce alınan kararlar arasında hatırı sayılır farklılıklar bulunmaktadır.
2. Sonuç olarak, bu tarz bir sistemin bütün toplulukların somut olmayan kültürel mirasının tüm sahalarına uygulanması tercih edilir olsa da, bu mirasın tüm yönlerini ya da bütün toplulukları, hatta bütün bir ülkeyi kapsaması beklenmez. Bu tasarının yürürlüğe konması, her Taraf Devletin hedeflediği ya da başarabildiği ile doğru orantılıdır ve diğer yerlerde ne yapıldığının o ülkeye fazlaca tesir etmemesi gerekir. Aşağıda görülen örneklerde olduğu gibi, çok sayıda muhtemel tasarı ya da yaklaşım mevcuttur:
   1. Oluşturulacak sistem, uygulama sahasında, somut olmayan kültürel mirasın bir ya da birkaç alanı ile sınırlandırılabilir. (I. Bölüm, 2. Madde, (iii) maddesine bakınız.)
   2. Sistemin uygulanması, Taraf Devletin bir ya da birkaç topluluğu veya bölgesi ile sınırlandırılabilir.
   3. Söz konusu sistem, kuruluşunun ardından herhangi bir Taraf Devletin kültürel manzarası ile uyum gösterebilecek tarzda uyarlanabilir.
3. Somut olmayan kültürel mirasın kimlik saptanmasında tek bir yöntemden söz edilemez. Bu hususta, Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi’nin 12. maddesinin belirttiği gibi, “Her Taraf Devlet, korumak için tespit amacıyla kendi toprakları üzerindeki somut olmayan kültürel mirasın bir veya daha fazla envanterini, kendi durumuna uygun olacak biçimde hazırlar.”

 3. Uzmanlar Komisyonu

1. Uzmanlar Komisyonu suretindeki bir oluşumdan uygun kararlar vücuda getirmesi beklenir. Somut olmayan kültürel mirasın korunması bağlamında, bu organın yetkili bir kurumsal yapıya bağlanması tavsiye edilir. Eğer böyle bir yapı zaten mevcutsa, yeni bir tanesinin oluşturulmasına lüzum yoktur. Burada Sözleşme’nin 13. maddesinde sözü edilen “her Taraf Devlet kendi toprağı üzerindeki somut 7 olmayan kültürel mirasın korunması konusunda bir veya daha fazla yetkili kurum belirlemeli ya da kurmalıdır” ifadesi referans kabul edilmiştir.
2. Bu Komisyonu oluşturan uzmanların devlet memuru, somut olmayan kültürel miras sahası araştırmacısı, bu alandaki bilgi ve becerilerin taşıyıcısı, topluluk temsilcisi, yerel bilirkişi ve çağrışımlı organlardan oluşması gerekir. Bu Komisyon, bağlı olduğu kurumsal yapı tarafından oluşturulan Sekretarya tarafından desteklenmelidir. (yukarıda yer alan (i) maddesine bakınız) Gerektiği hallerde, adaylıkların değerlendirilmesi ya da seçimi için dışarıdan uzman davet edilebilir.
3. Komisyonun birincil görevi, somut olmayan kültürel miras unsurlarının hangilerinin koruma konusunda öncelik arz eden unsur olarak saptanması gerektiğinin araştırılmasıdır. Ancak burada, verilen bu önceliğin diğer somut olmayan kültürel miras unsurlarının önemsiz olduğunu ortaya koyacağı anlaşılmamalıdır.
4. Komisyon, adaylık konusunda öneride bulunan üyelerinin bilgi birikimine ve uzmanlığına güvenmelidir; ancak gerekli şartları sağlayan kişilerin Komisyonun dikkatine sunulduğu bir mekanizma oluşturmak da tercihe bağlıdır. Komisyon, topluluklardan ve ilgili organlardan düzenli aralıklarla (periyodik olarak) tavsiyeler isteyebilir. Bireyler, ilgili topluluklar, enstitüler, sivil toplum kuruluşları ve diğer organlar kendi inisiyatifleri (şahsi teşebbüsleri) dâhilinde önerilerini sunarlar. Tüm adaylıkların söz konusu geleneğin taşıyıcıları ile yakın işbirliği içinde hazırlanması ve belgelendirilmiş dosyalar halinde arz edilmesi gereklidir; ayrıca rızaları haricinde, geleneğin ve onun taşıyıcıları hakkında herhangi bir karar alınmamalıdır.
5. İki adaylık biçimi önerilmektedir:

1. 1. Bireysel adaylık

Somut olmayan kültürel mirasın seçilen sahası için gerekli bilgi ve becerileri yüksek seviyede haiz olan kişilerin adaylıkları uygundur.

1. 2. Toplu adaylık

Somut olmayan kültürel mirasın belirli türlerinde, ilgili bilgi ve beceriye sahip olan ve/veya uygulayan toplulukların adaylığı da söz konusu olabilir. Örneğin, gösteri sanatlarının uygulaması ve icrası gibi, bireyden ziyade topluluğun kimliğinin öne çıktığı durumlarda bu seçenek uygundur.

6. Adaylık dosyalarının değerlendirilmesinin ardından Uzmanlar Komisyonu Bakan’a ya da yetkili mercie, belirlenen sahada yüksek düzeyde bilgi ve beceriyi haiz olan kişilerin listesini -4. maddenin (ii) bendinde yer alan ölçütlerin (kriterlerin) kılavuzluğunda- adaylık için önerir. Birçok durumda, Yaşayan İnsan Hazineleri’nin seçiminde nihai kararı Bakan verir; ancak her Taraf Devletin kendi idari yapısına göre, ilgili başka bir organ da bu görevi üstlenebilir.
7. Komisyon, Yaşayan İnsan Hazinelerinin devamlı olarak kontrolünden, denetlenmesinden sorumludur. Bu, Yaşayan İnsan Hazinelerinin kendi sorumluluklarını ifa etmesini güvence altına almayı ve gerekli hallerde sorumluluklarının devamını kolaylaşmayı ifade eder. (Madde III: Sürdürülebilir Koruma Tedbirleri’ne bakınız.)

4. Seçim Ölçütleri

1. Somut olmayan kültürel miras unsurları

Yaşayan İnsan Hazineleri vasıtasıyla korunmak üzere, somut olmayan kültürel mirasın bir unsurunu ya da sahasını seçmede Taraf Devletler, aşağıda belirtilen ve birbirini tamamlayan ve/veya düzenleyen ölçütleri göz önünde bulundurmak durumundadırlar: - insan yaratıcılığının bir kanıtı olarak değerini, - kültürel ve toplumsal gelenekler içerisinde köklülüğünü, - belirtilen topluluk ya da grubu temsil niteliği, - kaybolma tehlikesi.

1. Yaşayan İnsan Hazineleri

Komisyon, Yaşayan İnsan Hazineleri listesinde yer almak üzere bir grubu ya da bireyi aday olarak gösterirken seçilebilirlik açısından aşağıdaki ölçütleri göz önünde bulundurmalıdır:

• • icra edilen birikim ya da becerinin uygulamasındaki yetkinlik,
  • kişinin ya da grubun adanmışlığı, kişinin ya da grubun kendi beceri ve birikimini geliştirme yeteneği,
  • kişinin ya da grubun bu bilgi ve becerisini yetiştirdiklerine (çıraklarına) aktarma becerisi. Seçime ve ölçütlerine ek olarak, kaldırılması ya da muhafazası için de açık ölçütler belirlenmesi uygundur. (Bkz. Madde 7)

5. Aday Sayısı

Maddi sebeplerden (bütçe) kaynaklanan kısıtlayıcı sebepler, tayin edilen unsurların sayısını sınırlandırabilir veya Yaşayan İnsan Hazineleri kavramının istisnai niteliğini muhafaza etmek için adaylıklar üzerinde birtakım kısıtlamalara gidilebilir. Bölgesel veya yerel grupların ya da toplulukların temsili ile ilgili yayımlar da önemli olabilir. Bu hususta, önemli olan, herhangi bir sahada tespit edilecek aday sayısının üst sınırını belirleme gibi kısıtlamaların Komite tarafından resmî olarak tebliğinin yapılarak uygulanmasıdır.

6. Tayin edilenlerin tanınması ve ödüllendirilmesi

1. Yaşayan bir İnsan Hazinesi için başlıca mükâfat, halkça tanınmadır. Bunu güvence altına almak için de yüksek rütbeli bir kişinin başkanlık edeceği resmî bir törende hususi bir simge (madalya, diploma v.s.) ile onurlandırılma yerinde olur. Tercihen, tayin edilen Yaşayan İnsan Hazinesi için, kültürel mirası ilan eden ve vurgulayan bir dizi etkinlik programı da eklenebilir.
2. Bununla birlikte, Yaşayan İnsan Hazinelerine sunulan bu resmî tanınmanın ötesinde, bir Yaşayan İnsan Hazineleri sisteminin tesisindeki asıl amaç, miras taşıyıcıları tarafından yönetilen bilgi ve becerilerin aktarımını ve bu sayede ilgili somut olmayan kültürel miras anlatımlarının sürekliliğini temin etmektir.
3. Bu nedenle Yaşayan İnsan Hazinelerini; belgeleme, teşvik ve gelecek nesillere aktarma hususlarındaki sorumluluklarını üstlenmelerinde teşvik etmek için, maddi (parasal) mükâfatlar da düşünülebilir. (III. Bölüme bakınız) Söz konusu mükâfat, yetişmekte olanlara (çıraklara) da tevdi edilebilir.
4. Bunun gibi parasal (maddi) ödüller, tek bir hesaba ödenebileceği gibi, yıllık ya da aylık olarak da (maaş gibi) verilebilir. Bu ödemeler çeşitlilik arz edecektir ve ihtiyaç halinde ya da Yaşayan İnsan Hazinesi tarafından kazanılan gelire kıyasla bir vergi muafiyeti verilmesi de uygun karşılanabilir.
5. Taraf Devletler, Yaşayan İnsan Hazinelerine somut olmayan kültürel mirasın belirli unsurlarını icra etme ya da yaratmada ihtiyaç duydukları parasal yardımı sağlayabilirler. Bu yardım, atölye çalışmaları ve eğitim hizmetlerinin yorucu ve külfetli olması halinde; ham madde, donanım, araç-gereç ve alet teminini de kapsayabilir.
6. Diğer ödüllendirme yolları, her Taraf Devletin kendi toplumsal yapısına bağlı olarak değişiklik arz edecektir. Örneğin; hiçbir sağlık hizmetinin olmadığı bir yerde, hastane ve ilaç hizmetlerinden yararlandırma, hatırı sayılır bir faydayı vücuda getirecektir.

7. Hak İptali

Kültür Bakanı ya da ilgili diğer organın danışmanlığında, Yaşayan İnsan Hazinesi olarak adlandırılma kararının iptalini önerme, Komisyon’un görevidir. İptal nedenleri, uygulamanın yürütülmesinde, etik çerçevede tanımlanmış olmalıdır. Bu nedenler çeşitlilik arz edebilir; ancak özellikle şunlar olmalıdır:

1. Yaşayan İnsan Hazinesinin, kendisine verilen görevleri, işlevleri yerine getirmemesi,
2. Yaşayan İnsan Hazinesinin, bu şekilde tanınmasını sağlayan ölçütleri (kriterleri) artık taşımaması. 11 Özetlemek gerekirse, ulusal bir Yaşayan İnsan Hazineleri sistemi kurulması için taahhüt edilecek adımlar şu şekilde önerilmektedir:
   1. Yürürlüğe konması için yasal ya da nizamname niteliğinde bir model tanımlanmalıdır,
   2. Önerilen sistemin kapsamı belirlenmelidir; örneğin kurulacak sistemin somut olmayan kültürel mirasın tüm sahalarını mı yoksa bir ya da birkaç sahasını mı içereceği, ulusal düzeyde mi yoksa sınırlı ya da belli grup veya toplulukları veyahut belirli bölgeleri mi kapsayacağı belirtilmelidir,
   3. Envanter (ya da envanterler) yoluyla somut olmayan kültürel mirasın unsurları ve bu unsurların taşıyıcıları tanımlanmalıdır,
   4. Aşağıda belirtilen yükümlülükleri yerine getirecek bir Komisyon oluşturulmalıdır:

• • Koruma altına alınacak somut olmayan kültürel miras unsurlarını ile ilgili tavsiyeler oluşturmak,
  • Söz konusu sahalarda beliren bilgi ve becerilerin taşıyıcılarına ait adaylıkları incelemek,
  • Belirlenen seçim kriterlerine dayalı olarak oluşturulan Yaşayan İnsan Hazinesi unvanı için adaylar önermek,
  • Gerekli hallerde Yaşayan İnsan Hazinesi olarak adlandırma kararını iptal etmek,
  • Yaşayan İnsan Hazineleri sisteminin yürütülme aşamalarını adım adım izlemek,
  • Miras unsurlarının canlılığı ve buna dair bilgi ve becerilerin nesilden nesle aktarılmasını ölçüt alarak söz konusu sistemin gelişimini ölçmek, gerekli hallerde sistemi uyarlamak, adapte etmek.

Yaşayan İnsan Hazineleri Sistemi’nin yürütülmesini kolaylaştırmak için, özellikle Yaşayan İnsan Hazinelerinin başlığı ve tanımı, seçim kriterleri, adaylık biçimi, adaylıkların sunumu için son tarih, Uzmanlar Komisyonu tarafından incelenmesi için modeller, her yıl belirlenecek azami adaylık sayısı, sonuçların ve hakların ilanı ve adayların yükümlülükleri gibi hususları kesin olarak belirten kılavuz ilkelerin oluşturulması yararlı olacaktır.

III. Sürdürülebilir Koruma Tedbirleri

1. Aktarma

Resmî eğitim kurumları ya da doğrudan geleneksel usta-çırak ilişkisi içerisinde, uygun ve yerinde bir aktarma süreci, bilgi ve becerilerin Yaşayan İnsan Hazinelerinden genç insanlara geçişini garanti altına alan temel bir zorunluluktur. Bu bağlamda, Taraf Devletler, gerektiğinde ilgili organlarla işbirliği içerisinde mali ve teknik destek sağlayarak etkili eğitim programlarının oluşturulmasından sorumludur. (Bkz. II. Bölüm, 6. madde, (iii) ve (v) bentleri) Bu eğitim, Taraf Devletlerin tümünü ilgili topluluklar ve gruplarla (a) maddesi (ii) bendi) resmi olmayan yollarla bilgi akışını sağlamanın yanında, belirli eğitim ve yetiştirme programları tesis etmekle yükümlü kılan Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi’nin 14. maddesi ile uyum halindedir. ( (a) maddesi (iv) bendi)

2. Belgeleme

1. Taraf Devletler, ilgili organlar ve belgeleme kuruluşları ile işbirliği içerisinde, Yaşayan İnsan Hazineleri tarafından uygulanan bilgi ve becerilerin, mevcut olan tüm yöntemlerle (koleksiyon (toplama), kataloglama, suretini çıkarma, v.s.) doğru bir şekilde belgelenmesini temin ederler. Bu durum ayrıca Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi ’nin 13. maddesinde de belirtilmiştir: “Taraf Devletler, Somut olmayan kültürel miras için belgeleme kuruluşları tesis etme ve erişimi kolaylaştırmak için yasal, teknik, idari ve mali önlemleri almakla yükümlüdür.”

2. Buna ilaveten bu önlemlerin uygulanmasında, kuruluşların, arşiv ve belgeleme sistemlerinin, mevcut somut olmayan kültürel miras müzelerinin ve müzelerin etnografya bölümlerinin envanterlerinin 13 oluşturulması ve koleksiyoncuların, arşivcilerin, belgeleme (evrak) memurları ve diğer uzmanların yetiştirilmesi tavsiye edilir.

3. Teşvik

Taraf Devletler, ilgili organlarla koordineli olarak, somut olmayan kültürel mirasın önemi ve korunmasına ilişkin toplumsal duyarlılığın sürekliliğini sağlamakla yükümlüdür. Bu durumda:

(i) Düzenli olarak duyarlılık artırıcı ve teşvik edici gösteriler, sergiler, etkinlikler v.s. organize edilmesi. Bu bağlamda, bir seyirci/dinleyici kitlesi yaratılacak, Yaşayan İnsan Hazinesi, bilgi ve becerilerini geliştirme ve uygulama konusunda teşvik edilecektir. Ayrıca genç kuşaklar arasında, yetiştirilmeyi arzu eden bireylere olanaklar sağlanacak ve deneyimlerini geliştirmede destek olunacaktır;

(ii) Somut olmayan kültürel miras ve bunun taşıyıcılarına ilişkin basılı, işitsel ya da görsel belgelerin araştırılması ve basılmasını temin etmek için devlet desteği sağlanması,

(iii) Somut olmayan kültürel mirasın eğitim müfredatına dâhil edilmesi konuları göz önüne alınır.

IV. Ulusal Yaşayan İnsan Hazineleri sistemlerinin kurulması konusunda yardım

1. Mümkün olduğu takdirde UNESCO, Katılım Programı ve Organizasyon’un düzenli bütçe fonuna ek olarak üye devletlerin katkılarıyla oluşturulan ilave bütçesi ile üye devletlere kendi ulusal Yaşayan İnsan Hazineleri sistemlerini oluşturmak için mali ve/veya teknik yardımda bulunacaktır.

2. Yeni kabul edilen Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi’nin gücüne gelecekte dâhil olacak unsurlar göz önüne alındığında, Taraf Devletlerce Sözleşme’nin yürürlüğe konması esnasında eyleme konulan programların ulusal koruma eylemleri ile örtüşür nitelikte olması beklenir. UNESCO’nun mali ve teknik 14 desteği, Yaşayan İnsan Hazinelerinin tanımlanması ve Yaşayan İnsan Hazineleri tarafından yürütülen aktivitelerin sonraki nesillere çırak yetiştirme, bilgi ve becerilerin belgelenmesi ve teşvik edilmesi yollarıyla aktarımı için sağlanabilir.