İnsan ve Biyosfer Programı
İnsan ve Biyosfer Programı (Man and the Biosphere (MAB) Programme) insan ve çevre arasındaki ilişkiyi bilimsel bir tabanda değerlendiren hükûmetler arası bir programdır. Program, insan geçim kaynaklarını iyileştirmek ve ekosistemleri korumak amacıyla doğa bilimlerini ve sosyal bilimleri bir araya getirir. Böylece sosyal ve kültürel olarak uygun ve çevresel olarak sürdürülebilir yenilikçi ekonomik kalkınma yaklaşımlarını teşvik eder.
Dünya Biyosfer Rezervleri Ağı Dünya Biyosfer Rezervleri Ağı (WNBR – World Network of Biosphere Reserves) 134 ülkede, 22 sınır ötesi alan da dâhil olmak üzere 738 alandan oluşmaktadır.
Biyosfer Rezervleri nelerdir?
Biyosfer rezervleri sürdürülebilir kalkınmanın öğrenildiği alanlardır.
Sosyal ve ekolojik sistemler arasındaki değişiklikleri ve etkileşimleri anlamak ve yönetmek ve ayrıca çıkar çatışmalarını önlemek ve biyolojik çeşitliliğin yönetimi için disiplinler arası yaklaşımların test edilebileceği laboratuvarlar olarak değerlendirebilirler. Biyosfer rezervleri küresel zorluklara yerel çözümler sunar.
Bu alanlar kara, deniz ve kıyı ekosistemleri gibi farklı türden ekosistemleri içerebilir. Her alan, biyolojik çeşitliliğin korunmasını ve sürdürülebilir kullanımını uzlaştıran çözümleri teşvik etmektedir.
Biyosfer rezervleri, ulusal hükûmetler tarafından belirlenir ve bulundukları devletin yargı yetkisi altındadır.
Biyosfer Rezervleri, MAB Uluslararası Eşgüdüm Konseyi'nin kararlarını takiben UNESCO Genel Direktörü tarafından hükümetler arası MAB Programı kapsamında belirlenir. Statüleri uluslararası olarak tanınmaktadır.
Paydaşlara biyosfer rezervlerinin belirlenmesi ve ilan edilmesi süreçleri ile periyodik gözden geçirme süreçlerinde yardımcı olmak için, MAB Uluslararası Eşgüdüm Konseyi tarafından teknik kılavuzlar oluşturulmaktadır.
MAB Programı ve Türkiye
Türkiye MAB Konsey üyeliğine 2009 yılında gerçekleştirilen UNESCO 35. Genel Konferansında seçilerek 2009 - 2013 yılları arasında bu görevi icra etmiştir. Türkiye Konseye UNESCO 38. Genel Konferansında 2015-2019 dönemi için tekrar seçilmiştir.
Türkiye MAB Programı kapsamında UNESCO’nun diğer programlarında olduğu gibi Avrupa grubu içerisinde yer almaktadır. MAB programının en büyük bölgesel faaliyeti iki yılda bir düzenlenen EuroMAB toplantılarıdır. Türkiye bu toplantıya 2007 yılında ev sahipliği yapmıştır.
Biyosfer Rezervleri üye devletler tarafından aday gösterilmekte ve UNESCO'nun İnsan ve Biyosfer Programı kapsamında tanınmaktadır. 2024 yılı itibariyle Türkiye'de bir Biyosfer Rezervi bulunmaktadır.
© UNESCO
Türkiye’nin ilk ve tek biyosfer rezervi olan Camili Biyosfer Rezervi, Artvin ilinin Borçka ilçesinde yer almaktadır. Bu rezerv 2005 yılında ilan edilmiş olup bitki çeşitliliği ile tanınan Karçal Dağları’nda yer almakta ve 23’ü endemik olmak üzere 990 türe ev sahipliği yapmaktadır. Camili, ılıman yağmur ormanları, alp ve alt alp alanları ve sulak ekosistemler gibi benzersiz ekosistemlere sahiptir. Kafkas Arısı da dahil olmak üzere çeşitli faunalara ev sahipliği yapmaktadır ve göçmen kuşlar için önemli bir duraktır. Yerel sakinler geleneksel fındık yetiştiriciliği ve bal üretimi yapmaktadır ve eko-turizm alanın ilan edilmesinden bu yana artış göstermiştir.
