Kuruluş yıllarından itibaren yaptığı etkinlikler ve sağladığı katkılarla toplumlar için bir yakınlaşma, diyalog, uyum ve kimlik kaynağını oluşturarak kültür çalışmalarına yön vermiş olan UNESCO, çalışmalarını ve işbirliklerini modern dünyanın gelişen zorluk ve ihtiyaçlarına cevap verecek girişim ve programlarla destekleyerek devam ettirmektedir. Bu kapsamda UNESCO, 2014-2021 orta vadeli dönemi için iki stratejik hedef etrafında oluşturulan ve ana eylem planlarıyla uyum içerisinde olan Temel Program IV eylem planının uygulanmasına odaklanmaktadır.
Kültür Sektörü için “mirasımızı korumak, yaratıcılığımızı teşvik etmek” teması altında, mirasın korunması, teşviki ve aktarılması ile yaratıcılığın ve kültürel ifade çeşitliliğinin teşviki stratejik hedef olarak belirlenmiştir. Ayrıca diyalog ve kalkınma için kültürün ve mirasın korunması, teşviki ve aktarılması ile sürdürülebilir kalkınma için somut olmayan kültürel mirasın korunmasının yanı sıra kültürel ifade çeşitliliği ve yaratıcılığın teşviki UNESCO tarafından ana eylem planları olarak ifade edilmiştir. Bu doğrultuda her zaman olduğu gibi UNESCO’nun kültür sözleşmeleri ve tavsiye kararları stratejik hedeflerin ve ana eylem planlarının uygulanmasında temel araçlar olmaya devam edeceklerdir.
UNESCO, 2016-2017 döneminde özellikle kültürün sürdürülebilir kalkınmaya etkisi ve çatışma nedeniyle tehlike altında bulunan kültürel mirasların korunması konularına ağırlık vermiş, gerek Kültür Sözleşmeleri, gerekse diğer program ve faaliyetleri içerisinde çok disiplinli yaklaşımı benimsemiştir. Alt yapısında güçlü bir kültür bileşeni olmayan hiçbir kalkınma çeşidinin sürdürülebilir olmayacağı görüşüyle hareket eden UNESCO, kültürler arasında karşılıklı anlayış ve diyaloğa dayanan insan merkezli bir yaklaşımı hedeflemekte ve ancak bu temeller üzerine oturtulan kalkınmanın sürdürülebilir olabileceğini savunmaktadır.
UNESCO, kültürün sürdürülebilir kalkınmanın yön vericisi ve sağlayıcısı olarak tanınması ve belirlenecek hedeflerde yer bulmasını; başta BM platformları olmak üzere pek çok uluslararası platformda savunmuştur. Bu kapsamda kültürün sürdürülebilir kalkınmanın sağlayıcısı olduğu ilk defa Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri 2030 Gündeminde yer almıştır.
2030 Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinden dördünde daha açık olmak üzere, dokuz hedef içerisinde kültürün sürdürülebilir kalkınmayla ilişkisi vurgulanmaktadır. Bahse konu dört hedef herkesi kapsayan ve herkese eşit derecede kaliteli eğitim sağlamak ve herkese yaşam boyu eğitim imkânı tanımak (Hedef 4); sürdürülebilir ve kapsayıcı ekonomik kalkınmayı sağlamak, tam ve üretici istihdamı ve insan onuruna yakışır işleri sağlamak (Hedef 8); kentleri ve insan yerleşim yerlerini herkesi kucaklayan, güvenli, güçlü’ ve sürdürülebilir kılmak (Hedef 11); sürdürülebilir tüketimi ve üretimi sağlamak (Hedef 12) şeklinde sıralanmaktadır. Gelecek dönemde sürdürülebilir kalkınmaya yönelik çalışmaların söz konusu hedefler üzerinden ve alt hedefler ile stratejilerde belirlenen çerçeveye uygun olarak yürütülmesi öngörülmektedir.
Silahlı çatışma ya da doğal afet durumlarında tahrip olan kültürel mirasın korunması, son dönemde UNESCO’nun kültür çalışmalarının odağında yer alan en temel konulardan biri olmuştur. Bu kapsamda 2015 yılında başlatılan “Unite4Heritage” (Miras İçin Birleş) Küresel Koalisyonu sürdürülmüş ve 2017 yılında gerçekleştirilen UNESCO 39. Genel Konferansında Silahlı Çatışma Durumlarında Kültürün Korunması ve Kültürel Çoğulculuğun Sağlanması UNESCO Eyleminin Güçlendirilmesi Stratejisi kapsamında BM Güvenlik Konseyi Kararı 2347’nin konu üzerindeki önemli rolüne değinerek ek belge kabul edilmiştir.
UNESCO’nun kültür sektörüyle ilişkili altı sözleşmesi bulunmaktadır. Anılan sözleşmeler 2005 Kültürel İfadelerin Çeşitliliğinin Korunması ve Geliştirilmesi Sözleşmesi, 2003 Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi, 2001 Sualtı Kültürel Mirasının Korunması Sözleşmesi, 1972 Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunmasına Dair Sözleşme, 1970 Kültür Varlıklarının Kanunsuz İthal, İhraç ve Mülkiyet Transferinin Önlenmesi ve Yasaklanması İçin Alınacak Tedbirlerle İlgili Sözleşme, 1954 Silahlı Bir Çatışma Halinde Kültür Mallarının Korunmasına Dair Sözleşme olarak sıralanmaktadır. Türkiye, bu sözleşmelerden 2005, 2003, 1972, 1970 ve 1954 tarihli beş sözleşmeye taraftır.
UNESCO’nun geniş çevrelerce tanınan kültür sözleşmeleri, uluslararası işbirliği için benzersiz bir küresel platform oluşturmakta, insan haklarına ve paylaşılan değerlere dayalı bütüncül ve kapsayıcı kültür yönetimi sistemi kurmaktadır. Söz konusu uluslararası anlaşmalar doğal ve kültürel mirasları, sualtı kültürel mirasını, somut olmayan kültürel mirası, müze koleksiyonları ve mirasın diğer formlarını korumak ve muhafaza etmek için uygun ortam oluşturmakta, yaratıcılık, inovasyon ve dinamik kültür sektörlerinin ortaya çıkmasına destek olmaktadır.