COVID-19 SERTİFİKALARI VE AŞI PASAPORTLARINA İLİŞKİN ETİK GÖRÜŞ
UNESCO ETİK KOMİSYONLARININ KÜRESEL AŞI EŞİTLİĞİ VE DAYANIŞMAYA İLİŞKİN ÇAĞRISI
COVID-19 HAKKINDA AÇIKLAMA: GLOBAL BAKIŞ AÇISIYLA ETİK KONULAR ÜZERİNE GÖRÜŞ
UNESCO Gen Düzenleme Tekniklerinin Gelişigüzel Kullanımına Karşı Uyardı Devamı için Tıklayınız...
Biyoetik Alaninda Seçilmiş Rehber Doküman ve Hukuk Belgeleri
Yeni ve gelişmekte olan bir alan olarak biyoetik, tıp ve yaşambilimi alanında araştırma ve uygulamaların yol açabileceği sorunların etik ve sosyal yansımalarıyla ilgilenmektedir. Devamı için Tıklayınız...
Biyoetik Hakkında
Biyoetik alanında dünyadaki ilerlemeleri takip etmek ve bunlara uyum sağlamak amacı ile UNESCO Türkiye Milli Komisyonu Yönetmeliği ve bağlı İhtisas Komitelerinin görevleri çerçevesinde 2000 yılında Biyoetik İhtisas Komitesi kurulmasına karar verilmiştir. Komitenin ana görevi; UNESCO’nun üye ülkelerle danışma sürecine ve özellikle UNESCO’nun biyoetik konusunda belge hazırlama ve değerlendirme çabalarına Türkiye’nin katkısının sağlanmasında Yönetim Kuruluna yardımcı olmaktır.
Biyoetik İhtisas Komitesi, ilk görev olarak iki temel belge üzerinde çalışma başlatmış ve bu belgelerin ülkede tanıtılmasına yönelik etkinlikler kurgulamıştır. Ayrıca, genetik konusunda uluslararası harmonizasyonu sağlamak amacıyla genetik testler, genetik danışma ve biyobankalar ile ilgili çerçeve kurallar hazırlamıştır.
“İnsan Genomu ve İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi” 11 Kasım 1997 tarihinde UNESCO Genel Konferansı ve 9 Aralık 1998’de Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından kabul edilmiştir. UNESCO Genel Konferansı 16 Ekim 2003 de ise “İnsan Genetik Verileri Uluslararası Bildirgesi”ni kabul etmiştir.
Bu iki önemli uluslararası belgede, genetik ayrımcılığın yasaklanması, genetik verilerin gizliliği, bu verilerin toplanma, kullanım ve saklanmasına ilişkin prosedürlerin saydam ve etik kurallara uygun olması, genetik verilerin toplanması ve genoma ilişkin araştırma, tanı ve tedavilerin ancak kişinin özgür ve aydınlatılmış onamı ile mümkün olması, insan genomunun doğal durumunda parasal kazanç konusu yapılmaması, üremeye yönelik insan klonlanması gibi insan onuruna aykırı uygulamaların yasaklanması, genetik konusundaki araştırmalarda uluslararası dayanışma ve uluslararası işbirliği sağlanması, genetik verilerin kullanılmasından sağlanan faydalı sonuçların ulusal ve uluslararası alanda adil bölüşümü gibi temel ilkeler ifade edilmektedir.
UNESCO Türkiye Milli Komisyonu Biyoetik İhtisas Komitesi, söz konusu ilkelerin tanınması ve etkin uygulanmasının sağlanması amacıyla, biyoloji, genetik ve tıp bilimlerindeki araştırma ve uygulamaların ortaya çıkarabileceği insan onurunun korunmasıyla ilgili sorunlar hakkında toplumun ve bireylerin sorumluluk bilincinin arttırılması, konu ile ilgili geniş katılımlı bir tartışma ortamı yaratılması, ayrıca her düzeyde biyoetik eğitiminin geliştirilmesini amaçlamaktadır.
Çerçeve Kurallar
Bilim ve teknolojideki ilerlemeler ve ümit verici gelişmeler karşısında özellikle biyoteknolojinin taşıdığı bazı riskleri de gözönünde bulundurarak belirli kurallar geliştirmek bu teknolojilerin kullanılmasında azami fayda sağlayacaktır. Günümüzde gen teknolojileri ve biyoteknolojideki hızlı ilerlemelerin temel sağlık hizmetlerindeki en yaygın etkilerinden biri genetik hastalıkların tanısı için geliştirilen genetik testler olmuştur. Genetik testler kapsamında belirli etik kavramlar öne çıkmaktadır. Bunlar arasında en temel ilke insan hak ve onuruna saygıdır. Bu temel ilkeden yola çıkarak genetik test kapsamında biyobankalama, test öncesi kişinin bilgilendirilmiş onam vermesi, genetik bilginin gizli tutulması, kişiye uygun genetik danışmanlık verilmesi gibi kavramlar için belirli çerçeve kuralların geliştirilmesi gerekli olmuştur. Bazı ülkelerde biyobankalama ve moleküler genetik testler için yasa ve yönetmelikler kapsamında diğerlerinde ise ilgili sivil toplum örgütlerince geliştirilmiş çerçeve kurallar mevcuttur.