UNESCO Küresel Jeoparkları koruma, sürdürülebilir kalkınma ve toplum katılımının ortaklaşa uygulanabildiği alanlar olmaları nedeniyle, Dünyada tanınırlıkları giderek artan alanlardır. Uluslararası öneme sahip bu alanlar koruma, eğitim ve sürdürülebilir kalkınma konularında bütünleşik bir yaklaşımla yönetilen alanlardır.
2001 yılında UNESCO jeoparklarla çalışmaya başlamış olup, 2004 yılında Küresel Jeopark Ağı (Global Geopark Network, GGN) Paris’te bir araya gelmiştir. 2015 yılında UNESCO 38. Genel Konferansında jeoparkların statüsü değişerek, UNESCO tarafından uluslararası tescilinin mümkün olduğu bir UNESCO Programı olmasına karar verilmiştir. Uluslararası Yerbilimleri ve Jeoparklar Programı (IGGP) Tüzüğü kabul edilerek, UNESCO Küresel Jeoparkı kavramı oluşmuştur. UNESCO Küresel Jeopark Ağında 2021 yılı itibariyle 46 ülkeden 177 Jeopark bulunmaktadır.
UNESCO Küresel Jeoparkları, uluslararası jeolojik öneme sahip alanların korunma, eğitim ve sürdürülebilir kalkınmayı bir araya getiren bir yaklaşımla yönetildiği tek, birleşik coğrafi alanlardır. Bu jeoparklar ve jeolojik mirasları diğer doğal ve kültürel yönleriyle birlikte, sürdürülebilir kaynak kullanımı, iklim değişikliğinin ve doğal afet riskinin azaltılması gibi temel toplumsal sorunlara ilişkin farkındalığının artırılmasına yardımcı olur. UNESCO Küresel Jeoparkları, yerel toplulukları da kapsayarak gurur ve kimlik duygusu geliştirir, yerel işletmelerin kurulmasını teşvik eder ve jeolojik kaynakları korurken jeoturizm yoluyla da gelir elde edilmesini sağlar. Şu an itibariyle 48 ülkede 213 UNESCO Küresel Jeoparkı bulunmaktadır. 2001 yılında başlayan bu konseptle 2004 yılında Küresel Jeoparklar Ağı kurulmuş ve 2015 yılında da Uluslararası Jeobilim ve Jeoparklar Programı kapsamında jeoparkların ilan edilmesi resmileştirilmiştir. Türkiye’nin ilk ve tek UNESCO Küresel Jeoparkı, Manisa’da yer alan Kula-Salihli UNESCO Küresel Jeoparkıdır.
Kula-Salihli UNESCO Küresel Jeoparkı, Manisa ilinin Kula ve Salihli ilçelerinin tamamını kapsayan Gediz Grabeninde ve iç Batı Anadolu Yaylalarının batı kesiminde yer almaktadır. Bu jeopark, Paleozoik dönemin metamorfik kayalarından tarih öncesi volkanik patlamalara kadar, 200 milyon yılı aşkın bir süreyi kapsayan zengin bir tarih sunarak geniş bir jeolojik zaman dilimini keşfetme fırsatı sağlar. Türkiye’nin en genç volkanik alanlarından biri olan Kula volkanik bölgesi, tektonik olarak aktif olan Gediz Graben ve Bozdağ Dağlarını içerir. Temel özellikler arasında büyük bir lav platosu, lav mağaraları, bazalt sütunlar,faylar ve yelpaze birikintileri gibi grabenle ilgili çeşitli oluşumlar bulunur. Homoerectus Vadisi, Çakallar insan ayak izi fosilleri, Kanlıkaya kaya resimleri ve Sardis antik kalıntıları gibi alanlarla bölge önemli bir tarihi değere sahiptir. Jeopark, Kula Jeopark Ziyaretçi Merkezi ve JARUM-Jeopark Araştırma Merkezi gibi tesisleri içeren jeoturizm ve jeo-eğitim yoluyla yerel toplulukları desteklemektedir.
UNESCO Küresel Jeopark Ağında bulunan diğer alanlar için Tıklayınız.
UNESCO Küresel Jeopark adaylıkları ve değerlendirme süreci için belirlenmiş olan yıllık zaman çizelgesi aşağıda sunulmuştur:
• UNESCO Küresel Jeopark Adayı 1 Temmuz'a kadar bir niyet mektubu göndermelidir.
• Başvuruların her yılın 1 Ekim ile 30 Kasım tarihleri arasında teslim edilmesi gerekmektedir.
• 1 Aralık'tan sonra belgelerin eksiksizlik kontrolü yapılacaktır.
• 30 Nisan'a kadar masa başı dosya değerlendirmeleri gerçekleştirilecektir.
• 1 Mayıs'tan itibaren alan değerlendirme misyonları başlayacaktır.
• Eylül ayında UNESCO Küresel Jeopark Konseyi tarafından başvurulara ilişkin tavsiyelerde bulunulacaktır.
• UNESCO Yürütme Kurulu tarafından bahar döneminde karar verilecektir.
İlgili belgeler:
• UNESCO Küresel Jeoparklarının Tüzüğü ve Çalışma Yönergeleri
• 1 sayfalık jeolojik ve coğrafi özet şablonu (doc)
• UNESCO Küresel Jeopark Adayları için Öz Değerlendirme Kontrol Listesi (aUGGp)
Bu 101 soru, UNESCO Küresel Jeoparkları için Uygulama Rehberinin, bölüm 3 (viii) 'de belirtilen UNESCO Küresel Jeopark adayları (aUGGp) kalite ölçütlerine dayanan hızlı bir öz değerlendirme kontrol listesidir.
Kontrol listesi ve açıklayıcı notlar, aday alanın hazırlık durumunu düzenli olarak ölçmek için hızlı ve kolay bir gösterge olarak tasarlanmıştır, başvuru dosyası ile Form A'nın yerini alamaz.
Başvuru süreci hakkında bilgi için Tıklayınız.
UNESCO Türkiye Millî Komisyonu Yönetim Kurulu kararınca UNESCO Genel Merkezine yapılacak olan aday Küresel Jeopark Alanı başvurularının ilgili uzmanlarca değerlendirilebilmesini teminen, son başvuru tarihinden (30 Kasım) en az 30 gün önce Millî Komisyona resmi olarak ulaştırılması gerekmektedir.