Yakın zamanlarda, Evliyâ Çelebi’nin Seyahatnâme’sinin yeni basımının 10. cildinde, onun 1672–1673 yılları arasında Mısır’da ve daha güney bölgelerdeki maceralarının anlatısının olduğu bir bölüm dikkatimizi çekti1 . Yazar burada bahsedilenin, Orta Mısır’da, Manfalut ve Girge arasında yer alan ve her sene her türden göçmen kuş kafilelerinin göz alıcı bir biçimde toplandığı bir dağ olduğunu yazmaktadır. İlk önce, bunda pek şaşırtıcı bir şey yoktur ama şaşırtıcı olacak olan bu kuşlara atfedilmiş olan davranışlarla belirmeye başlar: fır dönen bü- yük bir uçuş hareketi, önünde kefenlere sarılmış uçarların mezarlığı bulunduğu ve burada söz konusu olan bütün türlerin içlerinden birini oraya göndererek ve baş aşağı bir biçimde üst kayaya asılarak orada açlıktan ölmek şeklinde kurban ettikleri ve bu cesetler yüzünden dayanılmaz bir koku yayıldığı için önemli bir rol oynayan bir mağara. Gerçekte, bu metnin okunması, Türkiye’de ve Mısır’da yaşanmış olan bazı deneyimleri hafızamıza geri getirdi ve önce bunları giriş niteliğinde kısaca özetleyeceğiz. Eylül 1985’te bir gün, öğlene doğru, yoldan geçenlerin bakışları İstanbul’un gökyüzünde alışılmamış bir gösteriye doğru çekilmişti: Saray burnunun üzerinde bir tür, dönen engin bir hareket yavaşça oluşmaya başlamıştı. Uygun bir gözlem yerinden bakarak, olağanüstü önemli bir sayıdaki leyleklerin, mutlaka birkaç binden fazla, bir araya toplanması olduğu görülmüştü. Bir saatten fazla bir süre boyunca, kuzeyden –şüphesiz aşağı Tuna bataklığından– ya da Güney-Batıdan –Meriç’in bataklarından– gelen gurupların katıldığı ve sırası geldikçe Doğuya giden diğer gurupların koparak ayrıldığı, yükseklerdeki bu devingen beyaz burgacı izleme zevkine sahip olunmuştu. Boğaziçi leylek göçünün toplanma noktası olarak bilindiğinden, İstanbullu olan Evliyâ Çelebi’nin hafızasında, tesadüfen tanık olmuş birine bile olduğu gibi, kazılmış olarak kalacaktır; böyle bir gösteriye, onun birçok defalar bizzat katılmış olduğundan şüphe etmek yersizdir.