Ulusal/Küresel Jeoparklar Arasına Katılma Süreci

UNESCO Küresel Jeoparkı Belirlenmesi Süreci

UNESCO Türkiye Milli Komisyonunun 23 Aralık 2022 tarihli Yönetim Kurulu toplantısında Ulusal Jeopark Forumu, Ulusal Jeopark Komitesi ve Ulusal Jeoparkların kurulması hakkında aşağıdaki kararlar alınmıştır.

Ulusal Jeopark Forumu

Yurt içinde jeopark konusunda çalışan özel kurum/kuruluşlar, kamu kurum/kuruluşları ve gönüllü kurum/kuruluşların temsilcilerinden oluşan danışma topluluğudur. Her yıl Ocak ayında UNESCO Türkiye Millî Komisyonunun (UTMK) daveti ile toplanır, doğa koruma ve özellikle jeopark projelerindeki gelişmeleri gözden geçirir. Katılımcıları UTMK tarafından belirlenir. Kararları tavsiye niteliğindedir. Ulusal ve küresel jeoparkların koordinatörleri Forum’un doğal üyeleridir.

Ulusal Jeopark Komitesi

Yurt içindeki jeopark çalışmalarını düzenleyen ve buna ilişkin kararları (ulusal jeopark, ulusal jeopark başvuru kriterleri, küresel jeopark başvuru destek mektubu) hazırlayan ve UTMK Yönetim Kuruluna öneren birimdir. Ulusal Jeopark Komitesinin görevi, Doğa Bilimleri İhtisas Komitesi tarafından yürütülür. Komite Kasım ayının ikinci haftasında toplanır. Gerekli hâllerde olağanüstü toplantıların tarihi UTMK tarafından belirlenir.

Ulusal Jeopark

Jeopark olma isteği ve bunun için hazırlanan başvuru dosyası Ulusal Jeopark Komitesi tarafından kabul edilmiş, kendine ait yönetimi olan doğa koruma alanıdır. UNESCO Küresel Jeoparkları ile aynı niteliklere sahiptir.

UTMK Yönetim Kurulu, 2023 öncesi UNESCO’dan “küresel jeopark” belgesi almış veya almak için başvuru yapmış olan adayların, ilave dosya hazırlamalarına gerek kalmaksızın “ulusal jeopark” olarak kabul ve ilan edilmesine karar vermiştir. Bu kapsamda Kula-Salihli Küresel Jeoparkı, küresel aday İda Madra Jeoparkı, küresel aday Zonguldak Kömür Jeoparkı ulusal jeopark olarak kabul ve ilan edilmişlerdir.

Açıklamalar

“Küresel ve Ulusal Jeoparklar” yerkürenin milyonlarca yıl süresince geçirdiği jeolojik değişimin temsilcilerinin topluca bulunduğu nitelikli alanlardır. Bu nedenle korunması gereken, uluslararası araştırma, eğitim ve jeoturizm yerleridir. Bulundukları bölge ve ülke için doğal zenginliktir. Küresel veya ulusal jeoparklar, gerek saha nitelikleri, gerekse bu marka ve diplomayı almak için geçirilen aşamalar bakımından, bulundukları ülkelerin tescilli “aktif korunan alanları” olarak kabul edilirler.

Bütün ulusal jeoparkların hedefi “UNESCO Küresel Jeoparkı” marka ve diplomasını almaktır. Bu nedenle Ulusal Jeopark olma ölçütleri UNESCO Küresel Jeopark ölçütleri ile aynıdır.

2023’den itibaren “Ulusal Jeopark” markası ve diploması için başvuracak adayların, yürürlükteki UNESCO takvimi ve süreçlerini izleyerek, Türkçe veya İngilizce olarak hazırlayacakları dosyayı her yıl en geç Ekim ayı sonuna kadar UNESCO Türkiye Millî Komisyonu Genel Sekreterliğine resmi yollarla iletmeleri gerekmektedir. Dosya inceleme ve değerlendirme süreci hâlen UNESCO’da yapıldığı gibi gerçekleştirilecektir. Dosyanın ön incelemesi sırasında, adayın UNESCO tarafından belirlenen ve UTMK sayfasında ilan edilen 100 ölçütten 17 sarıdan az ve/veya dört kırmızıdan az alması hâlinde saha incelemesi safhasına geçilebilecektir. Dosyada yazılı olanların sahada gerçekleştirildiği en az iki uzman raporu ile doğrulandığında, Ulusal Jeopark Komitesi Ulusal Jeopark ilanı için UTMK Yönetim Kuruluna öneride bulunur ve sonuç Yönetim Kurulunda ele alınarak, karara bağlanır.