14 Kasım 1970 tarihinde, UNESCO Genel Konferansı, Kültür Varlıklarının Kanunsuz İthal, İhraç ve Mülkiyet Transferinin Önlenmesi ve Yasaklanması İçin Alınacak Tedbirlerle İlgili Sözleşmeyi kabul etmiştir.
Elli yıl sonra, UNESCO'nun 193 Üye Devleti tarafından oybirliğiyle kabul edilen, Kültür Varlıklarının Yasadışı Ticaretine Karşı İlk Uluslararası Günü kutlamaktayız.
Bu gün, bu belirleyici metnin, uluslararası iş birliğinin güçlendirilmesine yol açarak, kültür varlıklarının iadesini teşvik ederek ve UNIDROIT Çalınan veya Yasadışı Olarak İhraç Edilen Kültürel Nesneler Sözleşmesi gibi diğer metinlerin de kabul edilmesini sağlayarak mümkün kıldığı ilerlemeyi değerlendirmek için bir fırsattır.
Ancak elli yıl sonra, çatışma bölgelerindeki arkeolojik alanların yağmalanması başta olmak üzere, aşılması gereken yeni zorluklar belirmiştir. COVID-19 pandemisi ise bu durumu daha da kötüleştirmiştir, arkeolojik alanların izlenmesini güçleştirerek, kültürel varlıkların yasadığı ticaretinde somut bir artışa yol açmıştır.
Elli yılın ardından aşılması gereken bir diğer zorluk da yasa dışı kaçakçılığın çevrimiçi ortamda giderek daha fazla yayılmasından kaynaklanan dijital bir zorluktur.
Bununla birlikte, kültürel varlıkların yasadışı ticaretinin yalnızca mafyayı ve terör örgütlerini finanse etmediği de kesindir. İnsanları miraslarından ve tarihlerinden mahrum bırakarak ve bilimsel ve arkeolojik çalışmaları engelleyerek sanat tacirleri, çoğu zaman geri dönüşü olmayan bir şekilde mirasımızı yok etmektedirler.
Bu nedenle, bu ellinci yıldönümü, giderek daha belirgin hale gelen duruma karşı mücadeleyi önemli ölçüde güçlendirmek için bir fırsat sunmaktadır.
UNESCO, tarihi misyonuna uygun bir şekilde, ulusal mevzuatlarının iyileştirilmesine yardımcı olarak, uluslararası iş birliğini teşvik ederek, kültür ve gümrük uzmanlarını eğitip ve teknik uzmanlık sağlayarak Üye Devletlere sürekli destek vermek suretiyle bu mücadelede tam rol oynayacaktır.
Bununla birlikte, talep olmadan arz olmadığından, genel kamuoyuna ve daha doğrusu yağmalanmış eserlerin potansiyel alıcılarına da hitap etmek gerekmektedir. Bu amaçla, UNESCO kısa süre önce “Sanatın Gerçek Bedeli” adlı büyük bir iletişim kampanyası başlatmıştır.
Bu çabaların geliştirmek için izlenecek, menşe sertifikalarının daha geniş bir şekilde benimsenmesini, Üye Devletler tarafından uzman grupların oluşturulmasını ve internette izlemenin güçlendirilmesini de içeren çeşitli yollar mevcuttur.
UNESCO artık, Uluslararası Kriminal Polis Teşkilatı (INTERPOL), Uluslararası Müzeler Konseyi (ICOM), Dünya Gümrük Örgütü (WCO), Uluslararası Özel Hukukun Birleştirilmesi Enstitüsü (UNIDROIT), İtalyan Jandarması (Italian Carabinieri) ve diğer tüm ortaklarıyla birlikte bu konudaki tüm girişimleri desteklemeye hazırdır.
Bu nedenle UNESCO, bu Uluslararası Günde herkesi, yağmalanmış bir eseri çalmanın, satmanın veya satın almanın, insanların mirasını yağmalamak ve belleğini çalmakla eşdeğer olduğunu anlamaya davet etmektedir.