Bugün, bireye kendi eylemleri ve başkalarının eylemleri hakkında bir fikir veren ve bu eylemler hakkında etik bir yargıda bulunmasına izin veren evrensel yeti olan Uluslararası Vicdan Günü’nü anıyoruz.
Bu uluslararası gün, UNESCO’nun temelleri, varoluş nedeni üzerinedir: barışın teşviki ile ilgilidir. Bu belirsiz zamanlarda, bu günün mesajı her zamankinden daha fazla ihtiyacımız olan bir mesajdır.
Çünkü vicdanın evrenselliği sorgulandığında ve kişi kendi yargısını görmezden geldiğinde veya bu yargı bastırıldığında, o huzur zayıflamakta ve bozulmaktadır. Nitekim İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nde tüm insanların vicdan sahibi olduğunu ve ona göre hareket etmekte özgür olduğunu bildirmesinin nedeni de budur.
UNESCO, kültürlerin ve mirasın çeşitliliği yoluyla halkların karşılıklı anlayışını teşvik ederek -hepimizin birbirimizi vicdanlı ve değerli varlıklar olarak tanıdığı bir anlayış- eğitimin, fikirlerin ve bilgilerin yayılmasını destekleyerek, bu bireysel ahlaki algıyı güvence altına almaktadır.
Ancak belki de daha temel olarak, kurumumuzun misyonu aynı zamanda UNESCO Kuruluş Sözleşmesinde belirtilen “fikir ve ahlaki dayanışma” adlı insanlık bilincini de getirmektir.
Eğitimi, kültürü, bilgiyi ve bilimi desteklemek için yaptığımız her şeyin amacı budur.
Elbette, her türlü ırkçılık ve ayrımcılığa karşı mücadele ettiğimiz ve çeşitliliğe saygı temelinde her yerde kapsayıcılığı teşvik ettiğimiz programların amacı budur. Bu programlar aracılığıyla, hepimizin aynı insanlığın bir parçası olduğumuzun bilincine varmaya çalışmaktayız.
UNESCO’nun çabaları aynı zamanda, yaşayan dünya ile ilişkimizi yeniden düşünmenin aciliyetine dair bir anlayış olan çevre bilincini artırmayı da amaçlamaktadır. Bunu akılda tutarak UNESCO, tüm Üye Devletlerinin çevre eğitimini 2025 yılına kadar okul müfredatlarının daha önemli bir parçası haline getirmeyi taahhüt etmiştir. Bu, Husserl’in “bilinçlilik” kavramının özüdür: “birey ve dünya arasındaki ilişki hakkında kendimize soru sorma kapasitesi”.
Benzer şekilde, UNESCO Yapay Zekâ Etiği Üzerine Tavsiye Kararında yeni teknolojiler geliştirirken vicdan ve ihtiyatı birleştirme gereğini vurgulanırken Rabelais’in “Vicdansız bilim, ruhun yıkımından başka bir şey değildir.” uyarısını tekrarlamaktadır.
Bu nedenle, bu Uluslararası Vicdan Günü’nde UNESCO, Jawaharlal Nehru’nun belirttiği gibi, “dünyanın toplumunun vicdanı” rolünü üstlenmesine güven duymaktadır.
Bu yazı için https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000381027_eng?posInSet=2&queryId=N-d86ff1a1-701c-45f0-be07-8e72da8659b0 adresinde yer alan metinden faydalanılmış, yazının Türkçe çevirisi yapılmıştır.