Günümüzde, dünya nüfusu sekiz milyara ulaşırken, bir milyarı engelli birey olarak yaşamaktadır. Engellilik bazı bireyler için geçici, bazıları içinse kalıcı olabilmektedir. Ama her şeyden önce, engellilik hayatın bir gerçeğidir.
Engellilik bu kadar yaygınsa, neden damgalanmaktadırlar? Engelli milyonlarca insan neden hala ayrımcılık ve eşitsizlik yaşamaktadır? İnsan hakları ve onuru için gerekli olan eğitim, bilim, kültür ve bilgi gibi kamu yararı hizmetlere neden çoğu kişi erişememektedir?
Bu durumu tersine çevirecek araçlara sahip olmamız, bu soruları daha da gerekli kılmaktadır. Son yıllarda, herkes için erişilebilir ve eşit hizmetler sağlamak amacıyla yenilikler geliştirmede muazzam ilerleme kaydedilmiştir. Bu nedenle 2022 Uluslararası Engelliler Günü, erişilebilir ve eşitlikçi bir dünya için yenilik temasına odaklanmaktadır.
UNESCO’da, yeniliklerin dünyayı daha iyi hale getirecek güce sahip olduğuna her zaman inanılmaktadır. Bu nedenle dünya çapında hükûmetler ve engellilik hareketleriyle paylaşılan bir dizi yenilikçi çözümler geliştirilmiştir. Engelli bireylerin yaşamlarını iyileştiren dijital çözümleri, kaynakları ve teknolojileri tanımak için iki yılda bir UNESCO/Emir Jaber Al Ahmad Al Jaber Al Sabah Engelli Bireylerin Dijital Olarak Güçlendirilmesi Ödülü verilmektedir.
Bununla birlikte, UNESCO yeniliklerin potansiyellerini gerçekleştirmeleri için yeniliklere güçlü etik çerçevelerin eşlik etmesi gerektiğini de bilmektedir.. Günümüzün veri odaklı Bilişim Teknolojileri sistemleri, engelli insanları, özellikle de kız çocuklarını ve kadınları etkileyen önyargıları ve klişeleri artırma riski taşımaktadır.
Bu nedenle, Kasım 2021’de, 193 Taraf Devletimiz UNESCO’nun Yapay Zekâ Etiğine İlişkin Tavsiye Kararı ve Açık Bilim Tavsiye Kararını kabul etmiştir. İlk Tavsiye Kararı,yapay zekânın engelli kişilerin siyasi, kültürel ve sportif faaliyetlere dâhil edilmesine engel olmaktan ziyade yardımcı olmayı amaçlamaktadır. İkinci Tavsiye Kararı, bilim ve bilimsel ilerlemenin herkese açık (ve erişilebilir) olmasını sağlamayı amaçlamaktadır.
Çünkü engel olan engellilik değil, sorun olan erişilebilirliktir. Bu nedenle UNESCO, çalışmalarının tüm alanlarına engelli kişilerin dâhil edilmesini desteklemek için çalışmaktadır. Bu çalışmalar, örneğin açık ve kapsayıcı eğitim kaynaklarına yönelik yönergeler aracılığıyla eğitimi daha erişilebilir hale getirme çabalarımızı da içermektedir. Bu nedenle, örneğin İnternet Evrensellik Göstergeleri aracılığıyla bilgiye evrensel erişimi desteklemeye kararlıyız.
Dünyada Uluslararası Engelliler Günü’nü kutlarken, UNESCO’nun İyi Niyet Elçilerinden Xueli Abbing’den ilham alalım. Xueli Abbing, “Toplum ‘kapsayıcılığın’ önemini kavramada çok daha iyi hale gelmiş olsa da, bunu yeterince yapıp yapmadığımızı kendimize sormak önemlidir” demiştir. Bugün, Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi’nin kabulünden 14 yıl sonra, bunları yeterince yerine getiriyor muyuz?
Bu yazı https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000383835?posInSet=3&queryId=N-d740839a-8d93-4c54-b739-01228f61af05 adresinde yer alan metinden faydalanılmış, yazının Türkçe çevirisi yapılmıştır.