260 milyondan fazla kişinin Güney yarımkürede en yaygın konuştuğu dil olan Portekizce, dünyada en yaygın konuşulan dillerden biridir. Dünyanın her yerinde halklar ve kültürler arasında olduğu kadar, Portekizce’nin temas ettiği diğer diller hakkında da karşılaşmalar ve diyaloglar gerçekleşmektedir.
Bu karşılaşmalardan, bazen tek bir kelimeyle ifade edilen evrensel kavramları yansıtan terimler doğmaktadır. Bu kelimelerden biri, Portekizce hem nostalji hem de umut duygusunu ifade eden saudade’dir. Saudade tercüme edilemeyen bir kelime olmasına rağmen tüm dünyada yankılanmaktadır.
Portekiz dili, müziğinin tınıları ve tutkusuyla, filmleriyle ve Nobel Edebiyat Ödülü’nü alan ilk Portekizce konuşan yazar José Saramago’dan Olinda Beja’ya ve Luís Cardoso’dan ne yazık ki yakın zamanda aramızdan ayrılan Nélida Piñón’a kadar ürettiği muazzam edebiyat birikimiyle dünyanın dört bir yanında ortak insanlığımız için ürünler ortaya koymaya yardımcı olmaktadır.
Portekizce dili sömürgecilik ve kölelik tarihinin en karanlık bölümlerini incelemek için kullanıldığında ortak tarihin ve ayrımcılığın tüm karmaşıklığını yansıtmakta ve bu nedenle karşılıklı saygı çağrısında bulunmaktadır. 2004 UNESCO-Toussaint Louverture Ödülü sahibi ve Brezilya ırkçılık karşıtı ve Afrodescendent hareketinin önde gelen isimlerinden yazar Abdias do Nascimento gibi Portekizce konuşan büyük yazarlar ve düşünürler bu tür barış mesajlarını iletmişlerdir.
UNESCO olarak insanlığa karşı işlenen bu suçun kökenlerini araştıran “Köleleştirilmiş Halkların Rotaları” Projesi ve Angola ve Brezilya’da öğretim materyallerine uyarlamakta olduğumuz “Afrika’nın Genel Tarihi” aracılığıyla sömürgeleştirme ve köleliğin bu karanlık ama temel hafızasını aktarmayı amaçlamaktadır.
Dolayısıyla bu gün, dünyanın tüm kıtalarında mevcut olan Portekizce’nin evrensel insan onuruna yönelik bir dil olduğunu hatırlamak için bir fırsattır. Bir iletişim ve eğitim dili olan Portekizce, günümüzün zorluklarını aşmak ve barışı teşvik etmek için bir araya gelmemizi sağlayan paha biçilmez bir kaynaktır.
Bu nedenle Portekiz dilini; çeşitliliğin, evrenselliğin ve güzelliğiyle kutlamaya devam etmeliyiz. Portekiz dili aracılığıyla kültürel çeşitlilik ve çok dillilik için çalışalım. Feliz Dia Mundial da Língua Portuguesa! Dünya Portekiz Dili Günü kutlu olsun!
Bu yazı için https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000385298_eng?posInSet=1&queryId=N-ccb999a1-c03a-4bd2-8934-d9a7cd6b45a3 adresinde yer alan metinden faydalanılmış, yazının Türkçe çevirisi yapılmıştır.