İklim değişikliği, yeşil dönüşüm ve yeni teknolojilerin ortaya çıktığı bir dönemde, dünyanın daha fazla bilime ihtiyacı, bilimin de daha fazla kadına ihtiyacı bulunmaktadır.
Yine de, bilim insanlarına özellikle ihtiyaç duyulan geleceğimiz için bu kritik anlarda, bilimdeki toplumsal cinsiyet eşitsizlikleri en keskin şekilde hissedilmektedir.
UNESCO’nun son Bilim Raporu’na göre, kadınlar bilim insanlarının yalnızca üçte birini ve okyanus bilimi uzmanlarının %37’sini oluşturmaktadır. Tüm bilimsel alanlarda kadınlar cam tavanla karşı karşıyadır.
Ancak bu eşitsizliklerden sadece kadınların değil, tüm toplumun zarar gördüğünün de farkında olmalıyız; zira daha az bilim insanı aynı zamanda daha az bilimsel yenilik, daha az tıbbi keşif ve daha az sürdürülebilir kalkınma anlamına gelmektedir.
Bu nedenle UNESCO, Uluslararası Bilimde Kadın ve Kız Çocukları Günü’nde uluslararası toplumun dikkatini bu derin dengesizliklere çekmek ve özellikle kız çocuklarının ve kadınların eğitimine odaklanarak toplumda bilim kültürünü güçlendirmek üzere Sürdürülebilir Kalkınma için Uluslararası Bilim On Yılı’nın (2024-2033) sunduğu fırsatı değerlendirmeye davet etmektedir.
UNESCO, gecikmeksizin ve şu andan itibaren, kadın araştırmacıların yeteneklerini teşvik etmek ve tanımak için sahada harekete geçmektedir. Bunun bir örneği de amiral gemimiz olan UNESCO - L’ORÉAL Bilim Kadınları Bursları Programıdır. Programın 25. yıldönümü olan 2023 yılı, “UNESCO - L’ORÉAL “Bilimde Kadınlar İçin” Ödülünün başlangıcından bu yana desteklediği 127 ödül sahibini ve 115 ülkeden 3.900 genç bilim insanını anmak için bir fırsat oluşturmuştur. Bu ödül sahipleri arasında iki araştırmacı kısa bir süre önce Nobel Ödülü’ne layık görülmüştür. Fransız-İsveçli fizikçi Anne L’Huillier Nobel Fizik Ödülü sahibi ve Macar-Amerikan biyokimyacı Katalin Karikó Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi olmuştur. UNESCO her iki bilim insanını bir kez daha güçlü bir şekilde alkışlamaktadır.
Ancak kadınların bilimsel kariyerlere erişimi, okulun ilk yıllarından itibaren başlamaktadır. UNESCO her gün klişeleri ve oto sansürü yıkmaya, kız çocuklarının özgüvenini artırmaya ve onlara ilk ve ortaokuldan itibaren bilimsel bir kültür ve eğitim vermeye kendini adamıştır.
Jamaika’daki West Indies Üniversitesi (UWI) ile UNESCO ortaklığının amacı da budur ki birlikte Jamaikalı ortaöğretim kız öğrencileri için bilim ve teknoloji alanında “UNESCO-UWI Onun Ayak İzlerinde Yürümek (Walking in Her Footsteps)” mentörlük programı başlatılmıştır.
Ayrıca UNESCO, Eğitim için Kapasite Geliştirme Programı (CapEd) aracılığıyla Burundi, Nijer ve Uganda’da 2.000’den fazla kadın öğretmene bilim ve toplumsal cinsiyet eşitliği konularında eğitimler vermiştir.
UNESCO çalışmalarını yürütürken, Kasım 2021’de Taraf Devletleri tarafından oybirliğiyle kabul edilen ve bilim eğitiminin özellikle kadınlar açısından daha erişilebilir ve kapsayıcı hale getirilmesine yönelik acil ihtiyacın altını çizen Açık Bilim Tavsiye Kararı‘ndan da yararlanmaktadır. Bugüne kadar 11 ülke bu Tavsiye Kararının ilkelerini ulusal bilim politikalarına dâhil etmiştir. Aynı şekilde UNESCO da Avrupa, Afrika ve Latin Amerika’daki 10 ülkeye Tavsiye Kararı ilkelerini yasalarında, bilim ve eğitim politikalarında uygulamaları için yardımcı olmaktadır.
Bu Uluslararası Gün’de tüm toplum, cam tavanı kıran, bilimsel kariyerlerine başlayan ve araştırmalarıyla dünyayı ileriye taşıyan kadın ve kız çocuklarını desteklemek ve takdir etmek için bir araya gelmelidir.
Bu yazı https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000388640_eng?posInSet=2&queryId=N-504f9fb3-ae33-4732-aff8-0fdbe464edee adresinde yer alan metinden faydalanılmış, yazının Türkçe çevirisi yapılmıştır.