İnsanlık dijital çağa girmiştir. 2005 yılında küresel nüfusun sadece %16'sı internete erişebilmekteydi. Bu sayı 2023 itibariyle %67'ye yükselmiştir. Dijital teknoloji artık hayatın tüm bölümlerini ve eğitim sistemlerini değiştirmekte ve hatta altüst etmektedir.
Bağlantı, taşınabilirlik, açık eğitim kaynakları ve yapay zekâ alanlarındaki ilerlemeler, uzak veya krizden etkilenen bölgelerde yaşayan, engelli olan veya anadillerinde eğitim alamayan ötekileştirilmiş öğrencilere ulaşmak için daha fazla olanak yarattığı için bu değişim büyük umut vaat etmektedir.
Fakat bununla birlikte, büyük eşitsizlikler de devam etmektedir. UNESCO verilerine göre, ilkokulların sadece %40'ı internete erişim sağlayabilmekte ve Sahra altı Afrika'daki kırsal nüfusun %70'i elektrikten yoksun durumdadır. Birçok öğrenci ve öğretmen de dijital dünyada gezinme becerilerinden yoksundur. Dünyadaki ülkelerin yalnızca yarısı öğretmenlerin dijital yeterliliklerini geliştirmek için standartlara sahiptir ve okulların ve üniversitelerin %10'undan daha azı yapay zekâ kullanımı konusunda iç politikalar uygulamıştır.
Eğitim için evrensel bir çözüm olmasa da, dijital teknoloji öğrenme için güçlü bir araç olabilir. Ancak bunun nasıl ve ne zaman kullanılacağını bilmek temel bir soru olmaya devam etmektedir. Eğitimi dijital çağa uygun hale getirmek için bu soruya birlikte cevap vermeliyiz. Bu yıl ilk kez 19 Mart'ta kutlanan Uluslararası Dijital Öğrenme Günü, bu çabalara yeni bir ivme kazandırmak için bir fırsattır.
UNESCO olarak üç şekilde hareket ediyoruz. Örneğin, 2021'de kabul edilen Yapay Zekâ Etiği Tavsiye Kararı ve 2023'te başlatılan Eğitim ve Araştırmada Üretken Yapay Zekâ için ilk Rehberimiz aracılığıyla insan haklarını koruyan akıllı düzenleyici çerçeveler oluşturmak için çalışıyoruz. Her iki metin de yapay zekânın eğitimde kullanımının yaşa uygun olmasını ve veri gizliliği de dâhil olmak üzere öğretmenlerin ve öğrencilerin haklarını korumasını sağlamaya yönelik hükümler içermektedir.
UNESCO'nun ikinci önceliği, öğretmenleri ve öğrencileri dijital ortamlarda gezinme becerileriyle donatmaktır. UNESCO son on yılda 40 ülkeyi öğretmenler için dijital yetkinlik çerçeveleri oluşturmaları konusunda desteklemiştir. Latin Amerika ve Karayipler'de ise UNESCO son iki yılda 5.500'den fazla öğretmene medya ve bilgi okuryazarlığı konusunda eğitim vermiştir.
Üçüncü olarak, UNESCO en iyi uygulamaları belirlemek ve kamu politikalarına rehberlik etmek için veri toplamaktadır. 2023 yılında, eğitimdeki teknolojilerle ilgili önemli bir rapor olan UNESCO Küresel Eğitim İzleme Raporu yayınlanmıştır. Dijital uçurum ve eğitimde özel çıkarlar gibi kritik sorulara ışık tutan bu rapor iki temel tavsiyede bulunmaktadır: Birincisi, öğrencilerin çıkarlarının her zaman üstün tutulması; ikincisi ise teknolojinin her zaman eğitime hizmet etmesi.
Hiçbir ekran asla bir öğretmenin yerini alamaz. Ancak doğru uygulandığında teknoloji, eğitimcilerin çalışmalarını tamamlayabilir ve geliştirebilir. Teknolojinin öğrenme çıktılarını iyileştirmesini ve eşitsizlikleri azaltmasını sağlamak için, eğitimdeki dijital devrimi kendi şartlarımıza göre aktif bir şekilde yönlendirmeliyiz.
Bu yazı için https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000389022?posInSet=4&queryId=N-33e9a700-8a2a-44ab-b729-3ad9ff97cae6 adresinde yer alan metinden faydalanılmış, yazının Türkçe çevirisi yapılmıştır.