UNESCO ve Birleşmiş Milletler 2013 yılından bu yana her yıl 2 Kasım gününü Uluslararası Gazetecilere Karşı İşlenen Suçların Cezasız Kalmasını Sona Erdirme Günü olarak anmaktadır.
Silahlı çatışmaların arttığı ve yanlış bilgilerin kitlesel olarak yayıldığı bir dünyada gazetecilerin rolü hiç bu kadar önemli olmamıştı. Gazeteciler, belgeleme, araştırma ve doğrulama gibi temel görevleri sayesinde, demokratik yaşamın temelini oluşturan ifade özgürlüğünü ve kaliteli bilgiye erişimi güvence altına altına almaktadır.
Ancak gazeteciler, keyfi tutuklama, siber zorbalık, fiziksel saldırı ve hatta cinayet gibi şiddet olaylarına giderek daha fazla maruz kalmaktadır. Yakın tarihli bir UNESCO raporuna göre 2022-2023 yılları arasında 162 gazeteci öldürülmüştür; bu sayı önceki iki yıla göre neredeyse %40'lık bir artışa işaret etmektedir.
Bu olgu, gazetecilerin çevre suçlarının ortaya çıkarılmasında kilit bir rol oynadığı iklim değişikliği çağında giderek artmaktadır. Örneğin, UNESCO yakın zamanda “yeşil” gazetecilere yönelik saldırılarda bir artış kaydetmiştir. 2019-2023 yılları arasında 305 olay kaydedilmiştir ve bu sayı 2014-2018 dönemine göre %42'lik bir artışa işaret etmektedir.
Bu suçlar cezasız kalmamalıdır ve kalamaz. Yine de neredeyse %85'i için durum hâlâ cezasız kalmaktadır.
UNESCO, 2013 yılından bu yana kaydedilen yaklaşık 900 gazeteci cinayetini sistematik olarak kınamıştır ve bu cezasızlığı kırmaya kararlıdır.
Kurum, gazetecilerin güvenliğini ve dürüstlüğünü sağlamak için her gün çalışmaktadır. Gazetecileri sahada eğitmekte ve onlara yardımcı olmakta, ayrıca gazetecileri daha iyi korumak ve onları susturanların sistematik bir şekilde adalet önüne çıkarılmasını sağlamak için kolluk kuvvetlerine, hâkimlere ve savcılara destek vermektedir. Latin Amerika'da 2013 yılında başlatılan İfade Özgürlüğünün Desteklenmesi Eğitim Programı ile dünya çapında yaklaşık 36.000 yargıca eğitim verilmiştir.
UNESCO ayrıca, kadın gazetecilere yönelik siber zorbalık gibi yeni ortaya çıkan riskleri araştırarak ve bu gibi Uluslararası Gün girişimleri aracılığıyla basın özgürlüğü konularında kamuoyunun farkındalığını artırarak siyasi ve adli karar alıcıların eylemlerini bilgilendirmektedir.
Bu yılki Audrey Uluslararası Gazetecilere Karşı İşlenen Suçların Cezasız Kalmasını Sona Erdirme Günü anma programını, 6 ve 7 Kasım 2024 tarihlerinde Addis Ababa'daki Afrika Birliği Genel Merkezi'nde, UNESCO himayesinde, kriz ve acil durumlarda gazetecilerin güvenliği için özel önlemler almak üzere düzenlenecek Eylem ve Anma Günleri takip edecektir.
Bu girişimler cezasızlığın sona erdirilmesi için ortak bir çağrıdır. Bu Uluslararası Günde, barış ve toplumsal ilerleme için çok önemli olan görevlerini yerine getirirken güvenliklerinin, bağımsızlıklarının önemini hatırlayalım.
Bu yazı için https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000391781_eng?posInSet=26&queryId=N-2a5de50b-0a7b-4b14-aa27-4065f01950b9 adresinde yer alan metinden faydalanılmış, yazının Türkçe çevirisi yapılmıştır.
