Birleşmiş Milletler’in 1993 yılında Dünya Basın Özgürlüğü Günü’nü ilan etmesinden bu yana geçen otuz yılı aşkın sürede, bilgi ve iletişim ortamı köklü bir dönüşüm geçirmiştir. İnternetin ve sosyal ağların ortaya çıkışı, bireylere kendilerini ifade etme ve içerik üretme imkânlarını geniş ölçüde kolaylaştırmış; ancak aynı zamanda bilgi bütünlüğüne yönelik riskleri de artırmıştır. Algoritmalar bu risklerin etkisini daha da güçlendirmiştir.
UNESCO’nun 2023 yılında gerçekleştirdiği bir araştırmada, katılımcıların yüzde 56’sının dijital platformları başlıca haber kaynağı olarak kullandığını belirtmesi, bu dönüşümün önemini ortaya koymaktadır. Yapay zekânın hızla gelişmesi de hem bu sorunlarla başa çıkmak hem de yeni riskleri beraberinde getirmek açısından kritik bir faktör hâline gelmiştir.
UNESCO’nun, bilgi ve düşüncelerin özgür dolaşımını güvence altına alma ve bilgi bütünlüğünü koruma görevinin bugün her zamankinden daha gerekli olduğu açıktır. Bu nedenle Kurumumuz her yıl, küresel bir kamu malı olan bilgiye erişimi savunmak amacıyla Dünya Basın Özgürlüğü Günü’nü kutlamaktadır.
Bu yıl 3 Mayıs’ın teması, yapay zekânın basın ve medya özgürlüğü üzerindeki etkileridir. Gün, aynı zamanda bu yeni teknolojiye uyum sağlamaya yönelik bir eylem çağrısı niteliği taşımaktadır. Yapay zekâ, bir yandan bilgiye erişimi, bilginin toplanmasını ve doğrulanmasını kolaylaştırma potansiyeline sahipken; diğer yandan algoritmaların eğitiminde içerik sahiplerine ödeme yapılmaması, bağımsız gazeteciliği tehdit edebilmekte ve çevrim içi içerik çeşitliliğine zarar verebilmektedir.
Bu bağlamda, UNESCO 2021 yılında kabul edilen Yapay Zekâ Etiğine İlişkin Tavsiye Kararı ile aynı yıl kabul edilen Windhoek+30 Bildirgesi’nde vurgulanan ilkelere bağlı kalınması çağrısını yinelemektedir. Bu ilkeler; gazeteciliğin ekonomik sürdürülebilirliğinin desteklenmesini, medya ve bilgi okuryazarlığının teşvik edilmesini ve dijital platformlarla iş birliği yapılmasını içermektedir.
UNESCO, gazetecilik ve bağımsız medyayı destekleme konusundaki taahhüdünü kararlılıkla sürdürmektedir. Bu taahhüt, geçtiğimiz Mart ayında Afganistanlı Radyo Begum istasyonunun kurucusu Hamida Aman ile birlikte yaptığımız açıklamada da güçlü bir şekilde vurgulanmıştır. Ayrıca Ukrayna, Sudan, Haiti ve Gazze gibi çatışmalardan etkilenen bölgelerde görev yapan gazetecilerin korunması ve eğitilmesi konusundaki çalışmalarımız da devam etmektedir.
UNESCO, 3 Mayıs Dünya Basın Özgürlüğü Günü vesilesiyle bizlere bir kez daha hatırlatmaktadır ki kalıcı barışın inşası, çoğulcu, güvenilir ve evrensel olarak erişilebilir bilgiye erişimle doğrudan bağlantılıdır.
©Shutterstock
Bu yazı için https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000393616_eng?posInSet=15&queryId=N-9194cf43-891e-4953-9a4b-81f931f4c6d6 adresinde yer alan metinden faydalanılmış, yazının Türkçe çevirisi yapılmıştır.