Metroloji, yani ölçüm bilimi, insan uygarlığının en başından bu yana ayrılmaz bir parçası olmuştur. Antik kübitten modern santimetreye kadar, insanlığın ilerleyişi yalnızca çevremizi anlamaya değil, onu güvenilir biçimde ölçmeye de dayalı olmuştur. Güvenilir her işlem ve bilimsel ilerlemenin ardında çoğu zaman görünmeyen, ama hayati öneme sahip bir ölçüm bilimi yer alır.
1875’te imzalanan Metre Sözleşmesi ile ortaya çıkan Uluslararası Birimler Sistemi, çok taraflı iş birliğinin tarihi bir başarısıdır. Bu belgenin imzalanmasının 150. yılı, 2025 Dünya Metroloji Günü’nü özellikle anlamlı kılmaktadır.
Metroloji, UNESCO’nun uzun yıllardır teşvik ettiği bilimsel araştırma ve yeniliklerin merkezindedir. Kurumumuzun 1954’te Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi’nin (CERN) kurulmasına katkısı, bu alandaki taahhüdümüzün erken bir göstergesidir. Bununla birlikte, sağlam bir ölçüm sistemi UNESCO’nun kültürel misyonları açısından da vazgeçilmezdir. Belgesel mirasın titizlikle korunmasından, dünya mirası alanlarında afet risklerinin izlenmesine kadar her alanda güvenilir kararlar, hassas ölçümlere dayanmaktadır.
UNESCO ayrıca doğru ölçümlerin kayıt altına alınması ve paylaşılması konusunda da öncülük etmiştir. Örneğin, sekiz yıl önce başlatılan Deniz Tabanı 2030 Programı sayesinde, 2017’de yalnızca %6’sı haritalanmış olan deniz yatağı, günümüzde %25’in üzerine çıkarılmıştır. 2030’a kadar bu oranın %80’in üzerine çıkarılması için kaynaklar seferber edilmekte; böylece sismik risklerin öngörülmesi ve afetlere müdahale için kritik veriler sağlanmaktadır.
UNESCO, metrolojinin “bir kez ölçülür, her yerde kabul edilir” felsefesinin ancak verilerin erişilebilirliğiyle mümkün olabileceğini savunmaktadır. Açık Bilim Tavsiye Kararı, bilgiye erişimdeki eşitsizlikleri azaltmayı hedefleyen bir çerçeve sunmaktadır. Ayrıca Uluslararası Temel Bilimler Programı aracılığıyla, bilimsel eğitim ve öğretimi destekleyerek metrolojinin farklı disiplinlerde sorunların çözümünde değerli bir araç olarak anlaşılmasını teşvik ediyoruz.
Bu ikinci Dünya Metroloji Günü’nü kutlarken, doğru ölçümlerin hayatımıza kattığı faydaları takdir etmenin ötesine geçelim. Gelecek nesil metroloji uzmanlarına ilham verelim. İlerlememizi ölçelim, hedeflerimizi kalibre edelim ve daha adil, bilinçli ve birleşik bir dünya için yol haritamızı birlikte çizelim.
©Shutterstock
Bu yazı için https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000393759?posInSet=6&queryId=N-a6dd0f2a-fc29-4a38-a204-8dcdba57115a adresinde yer alan metinden faydalanılmış, yazının Türkçe çevirisi yapılmıştır.