Yirmi yıl sonra o günün anısı, küresel farkındalığı ve eylemi şekillendirmeye devam etmektedir. UNESCO, bu süre içinde okyanusla ilgili tehlikelerin daha iyi anlaşılması, tsunamiye hazırlık durumunun güçlendirilmesi, gelişmiş erken uyarı sistemlerinin devreye sokulması ve kıyı toplumlarının dayanıklılığının artırılmasına yönelik uluslararası çabaların koordine edilmesinde öncü bir rol üstlenmiştir. Bir yaşam, risk ve fırsat kaynağı olan okyanus, sürekli dikkatimizi ve ortak sorumluluğumuzu talep etmektedir.
Bu nedenle UNESCO, Dünya Okyanuslar Günü’nde, okyanuslarımızı korumak ve beslediği toplumları desteklemek için ortak eyleme duyulan acil ihtiyacı bir kez daha vurgulamaktadır. Bu çaba, bu ay Fransa’nın Nice kentinde küresel okyanus topluluğunu bir araya getiren üçüncü Birleşmiş Milletler Okyanus Konferansı’nın da merkezinde yer almaktadır.
Bu yıl ayrıca, UNESCO’nun Hükûmetler Arası Oşinografi Komisyonu aracılığıyla liderliğini üstlendiği Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma için Okyanus Bilimi On Yılı’nın yarısına ulaşılmış olması nedeniyle özel bir önem taşımaktadır. 2021’de başlatılan bu girişim kapsamında dünya genelinde 700’ün üzerinde yenilikçi bilimsel çalışma hayata geçirilmiştir. Bu çalışmalar, ihtiyaç duyduğumuz okyanusu oluşturmak ve arzuladığımız geleceği inşa etmek adına atılmış önemli adımlardır.
UNESCO, bu küresel çabanın bir parçası olarak üç önceliğe odaklanan kapsamlı bir yaklaşım geliştirmektedir: bilginin artırılması, korumanın güçlendirilmesi ve yerel toplulukların desteklenmesi. Küresel deniz tabanı haritalama kapsamı 2017’den bu yana dört katına çıkarılmış, Okyanus Biyoçeşitliliği Bilgi Sistemi’nde 185.000’den fazla tür kataloglanmıştır. Aynı zamanda, özellikle İtalya’nın Venedik kentindeki yeni SEA BEYOND Okyanus Okuryazarlığı Merkezi aracılığıyla okyanus okuryazarlığına yatırım yapılmakta; ayrıca Burundi, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Komorlar, Kenya, Ruanda, Tanzanya, Somali, Güney Sudan ve Uganda’da 200 milyondan fazla insanın konuştuğu Kiswahili diline çevrilen eğitim kılavuzuyla dilsel ve kültürel katılım teşvik edilmektedir.
Ancak bilgi tek başına yeterli değildir. UNESCO, okyanusu korumak için bu bilgiyi eyleme dönüştürmektedir. UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan 50 deniz alanı ile 82 ülkedeki 250 ada ve kıyı biyosfer rezervinde biyolojik çeşitlilik korunmaktadır. Bu alanlar, okyanus yüzeyinin %1’inden azını kapsamalarına rağmen, hassas deniz türlerinin üçte birinden fazlasını, mavi karbon ekosistemlerinin %21’ini ve küresel mercan resiflerinin en az %15’ini barındırmaktadır.
UNESCO aynı zamanda iklimle ilgili tehlikelerin ön saflarında bulunan toplulukları desteklemektedir. 31 ülkedeki 100 topluluk, küresel Tsunamiye Hazırlık Tanıma Programı gibi girişimler aracılığıyla artan tehditler karşısında hazırlık ve dayanıklılıklarını güçlendirmiştir.
Bu Dünya Okyanuslar Günü’nde okyanus bilimi, koruma ve işbirliğine olan bağlılığımızı bir kez daha teyit edelim. Okyanusla olan ilişkimizi yenileyelim; hem cömertliğinin hem de kırılganlığının farkında olalım. Ve Fransız tarihçi Jules Michelet’in sözleriyle: “Yerküremizin tüm yüzeyinde su geneldir, kara ise istisna.”
© Alexis Rosenfeld
Bu yazı için https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000393892?posInSet=22&queryId=N-afe8106a-0e88-4dfa-a07e-a497564d484e adresinde yer alan metinden faydalanılmış, yazının Türkçe çevirisi yapılmıştır.