16. ve 19. yüzyıllar arasında, yaklaşık 27 milyon Afrikalı zorla evlerinden çıkarılmış ve Atlantik'i geçerek başka yerlere gönderilmiştir. Bunların yalnızca 7,4 milyonu varış noktasına ulaşabilmiş ve orada birer mülk gibi görülmüş, sömürülmüş ve istismar edilmiştir; köle tüccarlarının gözünde, hayatları değil, çalıştırılabilir olmaları değer taşımıştır.
Bu miras bir yüktür ve hatırası dünya tarihine işlemiştir: köle ticareti resmî olarak kaldırılmış olsa da, etkileri bugün de devam etmekte, ırkçılığı, ayrımcılığı ve sistematik eşitsizliği sürdürmektedir.
1998 yılında ilan edilen ‘’Uluslararası Köle Ticareti ve Kaldırılmasının Anılması Günü’’ kölelik tarihine dair sessizliği ve unutulmuşluğu ortadan kaldırmayı amaçlamaktadır ─ bu tarih, acıların yanı sıra direnişin de tarihidir.
UNESCO tarafından somut olmayan miras olarak listelere eklenen capoeira,Reunion Adası'ndan maloya ve Guadeloupe'den Gwoka’nın yanı sıra blues, spirituals ve gospel müziğinde zihin ve sanat yoluyla direniş görülmektedir. Cumbes, palenques, cimarrons ve maroons'un önderliğinde kaçış yoluyla direniş, Brezilya'daki quilombos'tan Kanada'daki Africville'e kadar özgür toplulukları kurmuştur.
23 Ağustos tarihinin seçilmesi, 1791 yılında Saint-Domingue'de (bugünkü Haiti) köleleştirilmiş erkek ve kadınların özgürlüklerini talep etmek için ayaklandıkları günü sembolize etmektedir. Onların kararlılığı, 1804 yılında ilk bağımsız siyah cumhuriyetin kurulmasını sağlamıştır.
Bu travmatik olayları anlamak ve hatırlamak, bunların neden olduğu derin yaraları iyileştirmenin ilk aşamalarıdır.
Bu düşünceden hareketle, UNESCO geçen yıl, bu tarihe ilişkin farkındalığı artırmayı, bellek girişimlerini desteklemeyi, ırkçı söylemleri yıkmayı ve bunlardan kaynaklanan eşitsizliklere karşı mücadele etmeyi amaçlayan “Köleleştirilmiş Halkların Rotaları” programının 30. yıl dönümünü kutlamıştır. Bu anma etkinliği, bugün Afrika, Amerika ve Avrupa'daki 13 ülkede 28 alanı bir araya getiren UNESCO Tarih ve Hafıza Mekânları Ağı'nın kurulmasına da yol açmıştı.
Son olarak, Afrika kendi hikâyesini anlatabilmelidir. Bu nedenle, Afrikalı tarihçiler tarafından tasarlanan devasa bir eser olan Afrika Genel Tarihi'nin son üç cildi bu Ekim ayında yayınlanacak ve böylece, Afrika diasporalarının hafızasını belgelemek, korumak ve canlandırmak için yardımcı olurken, kıtanın güncel başlıca zorluklarına da ışık tutacaktır.
Bu Uluslararası Gün’de UNESCO, insanlık tarihine damga vuran tüm köle ticaretinin milyonlarca kurbanını anmaktadır.
Gana'nın Altın Kıyısı'ndan Karayipler'in şeker kamışı tarlalarına, Senegal'deki Ouidah ve Gorée Adası'ndaki gemi kalkış limanlarından Salvador de Bahia'daki unutulmuş Campo da Pólvora mezarlığına kadar, Brezilya'daki Campo da Pólvora'nın unutulmuş mezarlığına kadar, bu yerler kurbanların acılarıyla şekillenen, asla unutmamamız gereken bir geçmişin izlerini taşımaktadır.
Haiti'ye canlı bir övgüde bulunan Kamerunlu yazar Werewere Liking'in sözlerini bizim de benimsememizi istiyorlar: “Yüzyıllar sonra, sen / kurtuluş ve özgürlük hayallerine / ivme ve cesaret kazandırabildin”.[1]
Bu yazı için https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000395136_eng?posInSet=3&queryId=N-ab1342ba-79e0-4ac2-8fce-523858fe5495 adresinde yer alan metinden faydalanılmış, yazının Türkçe çevirisi yapılmıştır.