‘Dilimiz gözyaşı döküyor, çünkü kendi çocukları onu terk ediyor, ağır yükleriyle yalnız bırakıyorlar.’- Useyno Gey Cosaan'ın Wolof şiirinden (Senegal)
UNESCO için, her anadil toplumsal yaşamın tüm alanlarında bilinmeyi, tanınmayı ve daha fazla öne çıkmayı hak etmektedir fakat bunlar her zaman gerçekleşmeyebilir. Anadillerin zorunlu olarak ulusal dil statüsüne, resmi dil statüsüne veya öğretim dili statüsüne sahip olması gerekmez. Bu durum ana dilin değerini kaybetmesine ve uzun vadede tamamen ortadan kalkmasına neden olabilir.
Uluslararası Ana Dil Günü'nün bu yirminci yıl dönümünde, tüm anadillerin değerli olduğunu, barışı inşa etmek ve sürdürülebilir kalkınmayı desteklemek için hepsinin gerekli olduğunu hatırlamalıyız.
Anadil, okuryazarlık için hayati öneme sahiptir, çünkü öğrencilerin okul yaşamlarının ilk yıllarında temel okuma ve yazma becerilerinin yanı sıra temel sayısal becerilerin edinilmesini de kolaylaştırır. Bu beceriler kişisel gelişim için temel sağlar. Anadil, yaratıcı çeşitlilik ve kimliğin benzersiz bir ifadesi ayrıca bilgi ve yenilik kaynağıdır.
Yapılacak daha çok şey var. Öğrenicilerin anadilleri, okulun ilk yıllarında nadiren öğretim dilidir. UNESCO'ya göre, dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 40'ı konuştukları veya anladıkları bir dilde eğitime erişememektedir. Bu durum, anadil ile verilen komutların öğrenmeyi kolaylaştırdığını ve diğer dillerin öğrenimine yardımcı olduğunu gösteren çalışmalara rağmen devam etmektedir.
Yerli halklar, Birleşmiş Milletler Yerli Halkların Hakları Bildirgesi'nde belirtildiği gibi, kendi dillerinde eğitim arzularını her zaman dile getirmişlerdir. İçinde bulunduğumuz 2019’un Uluslararası Yerli Diller Yılı olmasından dolayı, bu yıl Uluslararası Ana Dil Günü'nün teması, kalkınma, barış ve uzlaşmanın bir faktörü olarak yerli diller olacaktır.
Yerli halklar dünya genelinde yaklaşık 370 milyon nüfusa sahiptir ve dilleri yaklaşık olarak yaşayan 7.000 dilin önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Birçok yerli halk, ayrımcılığın, ötekileştirilmenin, yoksulluğun ve insan halkları ihlallerinin kurbanı olmaya devam etmektedir.
Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi 4 ve ‘kimseyi geride bırakma’ söylemi kapsamında, yerli halkların kendi dillerinde eğitime erişiminin olması vazgeçilmezdir.
Uluslararası Ana Dil Günü vesilesiyle tüm UNESCO Üyesi Ülkeleri, ortaklarımızı ve eğitim paydaşlarını yerli halkların haklarını tanımaya ve uygulamaya davet ediyorum.
*Bu metin https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000366779_eng/PDF/366779eng.pdf.multi adresinden alınarak Türkçeleştirilmiştir.