UNESCO, tarihin en eski edebi eserlerinden birinin, Amerika Birleşik Devletleri tarafından Irak’a iade edilmesini kutlamaktadır. Kültürel varlıkların yasa dışı ticaretine karşı mücadelede önemli bir zaferi temsil eden bu kutlama, 23 Eylül Perşembe günü Washington DC bölgesindeki Smithsonian Enstitüsü’nde düzenlenmiştir. Temmuz ayında ABD Hükümeti, bu olağanüstü değere sahip eserin yanı sıra, son yıllarda yağmalandığı tespit edilen 17.000 eserin de Irak’a geri gönderilmesine gönüllü olmuştur.
“Gılgamış Rüya Tableti” olarak da bilinen “Gılgamış Tableti”nin, 1991 yılında Irak’ta yaşanan çatışmanın ardından müzeden çalındığı varsayılmaktadır. Söz konusu tablet 2007 yılında yasa dışı yollarla ABD’ye sokulmuş, 2019 yılında da ABD Adalet Bakanlığı tarafından el konulmuştur.
Ülkelere yasa dışı kaçakçılığı önlemek ve kültürel varlıkların ait oldukları ülkelere iade edilmesini sağlamak amacıyla yasal ve pratik çerçeve sağlayan UNESCO 1970 Sözleşmesi’ne taraf olan ABD ve Irak, değerli eserin iadesi konusunda ülkelerarasında gerçekleştirilen onlarca yıllık iş birliklerinin doruk noktasını oluşturmaktadır.
Gılgamış Tableti’nin iadesi, hem ülkeler hem de UNESCO gibi kuruluşlar tarafından kültür varlıklarının yasadışı ticaretini önlemek ve mücadele etmek için daha geniş kapsamda yürütülen uluslararası iş birliklerini sembolize etmektedir.
“ABD'deki yetkililer, yasadışı yollardan elde edilen bu kültürel varlıkları iade ederek, Irak halkının tarihleriyle yeniden bağlantı kurmalarına izin vermektedir. Bu olağanüstü tazmin, mirası tahrif eden, ardından şiddeti ve terörizmi finanse etmek için ticaretini yapanlara karşı büyük bir zaferdir.”
~ UNESCO Genel Direktörü Audrey Azoulay
Kültürel varlıkların yasadışı ticareti, terörist gruplar ve diğer organize suç örgütleri için önemli bir finansman kaynağı olmaya devam etmektedir.
“Amerika Birleşik Devletleri, Irak’ın kültürel mirasına fazlasıyla değer vermektedir. Irak’ın zengin kültürel mirasını korumak, muhafaza etmek ve onurlandırmak için Iraklı meslektaşlarımız ve Amerikalı akademik ve kâr amacı gütmeyen kuruluşlarla yaklaşık 20 yıldır çalışıyoruz.”
~Stacy White, Eğitim ve Kültürel İşlerden Sorumlu Başkan Yardımcısı Vekili,
ABD Eğitim Bakanlığı
Interpol’e göre, son on yılda silahlı çatışmalar nedeniyle kültürel mirasın tahribatında küresel ölçekte önemli bir artış yaşanmıştır.
Küresel sanat pazarının tahmini olarak %44’ünü temsil eden ve önemli bir paydaş olan ABD’deki yetkililer, son yıllarda kültürel mirasın korunması alanında önemli ilerlemeler kaydetmiştir. ABD Eski Eserler Kaçakçılığı Birimi, geliştirilmiş bir yasal çerçeve ve önemli kültür kurumlarının yardımıyla, 2021’de kültürel varlıkların Pakistan, Kamboçya, Tayland, Nepal ve Sri Lanka halkına iade edilmesine yardımcı olmuştur.
Kilden yapılmış olan Gılgamış Tableti, eski Mezopotamya uygarlığına ait Sümerce yazıtlar içermektedir. Eski Ahit tarafından yansıtılan destansı hikâyelerin parçalarını oluşturan bu tablet, onu dünyanın bilinen en eski dini metinlerinden biri yapan “Gılgamış Destanı”na ait bir Sümer şiirinin bölümlerini içermektedir.
UNESCO, son aylarda Irak Ulusal Müzesi’nin, müzenin paha biçilmez koleksiyonunun korunmasına ve tanıtılmasına yardımcı olmak amacıyla, envanter ve araştırma çalışmaları yürütme çabalarını da desteklemektedir.
Bu yazı; https://en.unesco.org/news/unesco-celebrates-us-handover-3500-year-old-gilgamesh-tablet-iraq adresinde yer alan metinden faydalanılarak Türkçeleştirilmiştir.