Kiswahili, hem geçmişe hem de günümüze hitap eden bir dildir. 200 milyondan fazla konuşmacısıyla birlikte, bir düzineden fazla ana lehçeyi kapsayan ve en yaygın kullanılan Afrika dillerinden birini oluşturmaktadır. Bu Bantu dili, yüzyıllar boyunca Orta Doğu’nun yanı sıra Sahra Altı Afrika’nın pek çok bölgesinde ortak bir iletişim biçimi olarak ortaya çıkmıştır.
Kiswahili, lingua franka (anadili Fransızca, İspanyolca, Yunanca, Arapça ve İtalyanca’dan oluşan bir ortak dil) olarak başta Arapça olmak üzere diğer dillerden kelimeleri bünyesine eklemiş ve karşılığında bu dilleri daha da zenginleştirmiştir. Örneğin, İngilizce “safari” kelimesi, Arapça “seyahat” fiili olan “safara” olarak ortaya çıkan Kiswahili “yolculuk” kelimesinden gelmektedir. Bu dilsel değişim, Kiswahili’nin dünya dillerinin kavşağı üzerinde oynadığı önemli rolü vurgulamaktadır.
Kiswahili sadece diller arasındaki diyalog hikâyesini anlatmakla kalmamakta, aynı zamanda halklar ve ülkeler arasındaki diyaloğu da kolaylaştırmaktadır. Nitekim Kiswahili diğer Afrika dilleriyle kelime ve kavramları paylaştığı için etkileyici bir birleştirici güce de sahiptir. Bu nedenle Afrika Birliği, Doğu Afrika Topluluğu ve Güney Afrika Kalkınma Topluluğu, resmî dillerinden biri olarak Kiswahili’yi seçmiştir. Bu şekilde Kiswahili, Afrika kıtasının tüm potansiyelini ortaya çıkarmasını sağlamak için önemli bir rol oynayacaktır. Bu, UNESCO’nun üzerinde çalıştığı küresel önceliklerden biri olan “Afrika Önceliği” hedefiyle ilişkilidir.
Kiswahili, bir diplomasi ve birlik dili olmanın yanı sıra, bir kültür kanalı işlevi de görmektedir. Kiswahili edebiyatına büyük katkıda bulunan yazar ve şair Shaaban Robert’dan ünlü Kiswahili aşk şarkısı Malaika veya “melek” şarkılarına kadar, bu dil zengin bir kültürel ifade kaynağıdır. Kiswahili, günlük etkileşimlerde ortak bir ifade olan “amani” veya barış gibi kavramları içermektedir. “Amani” sadece çatışmanın olmaması olarak değil, aynı zamanda bir dinginlik veya sükûnet hali olarak da anlaşılmaktadır. Bu nedenle sürekli olarak üzerinde çalışmak gerekmektedir – UNESCO’nun çaba gösterilmesi gereken bir ideal olarak kendi barış anlayışıyla yankılanan bir vizyonudur.
Bu yıl ilk defa Dünya Kiswahili Dili Günü’nü, bu dilsel mirası kutluyoruz. Dillerin temsil ettiği kültürel zenginliği kutluyoruz. Değerlerimizi ve dünya vizyonumuzu kişisel düzeyde ifade etmek ve toplumsal düzeyde iş birliğini ve gelişmeyi kolaylaştırmak için dili kullanma biçimlerimizi kutluyoruz. Dünya Kiswahili Dili Günü kutlu olsun!
Siku njema ya kimataifa ya kiswahili!
Bu yazı için https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000381986?posInSet=4&queryId=N-79aa9541-8a6b-4fd7-af5e-1ec5aaa04653 adresinde yer alan metinden faydalanılmış, yazının Türkçe çevirisi yapılmıştır.