Birleşmiş Milletler eski Genel Sekreteri Kofi Annan tarafından belirtildiği gibi, “Bilgi ve özgürlük birbirinden ayrı düşünülemez. Demokrasi olmadan bilgi devrimi düşünülemez ve bilgi özgürlüğü olmadan gerçek demokrasi düşünülemez.”
Nitekim demokratik toplumlarda bilgi önemli bir rol oynamaktadır. Yalanları çürütmeye ve dezenformasyona karşı koymaya yardımcı olarak nefret söyleminin kökünü kazımakta ve kültürlerarası anlayışı teşvik etmektedir. Aynı zamanda bilgiye erişim; aşırıcılıkla mücadeleye, bilinçli karar vermeyi teşvik etmeye, şeffaflığı ve hesap verebilirliği geliştirmeye yardımcı olmaktadır.
Bununla birlikte, bilginin böylesine araçsal bir rol oynaması için tüm insanların bilgiye eşit erişim sağlaması gerekmektedir. Ülkeler bunu mümkün kılmak için anayasal, yasal ve siyasi güvenceler benimsemelidir. Mevcut rakamlara göre, Birleşmiş Milletler Üye Devletlerinin üçte ikisinden biraz fazlası bunu başarmıştır.
Bu nedenle UNESCO, temel bir insan hakkı ve Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerine ulaşma yolunda önemli bir adım olarak bilgiye erişimi korumak ve teşvik etmek için çalışmaktadır. Bu çabaların bir parçası olarak, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu 28 Eylül’ü; kalkınma, demokrasi ve eşitlikteki rolünü kabul ederek Uluslararası Bilgiye Evrensel Erişim Günü olarak ilan etmiştir.
Bu yılki Uluslararası Gün, dijital bir dünyada bilgiye erişmenin zorluklarına ve fırsatlarına odaklanmaktadır. Dijital teknolojiler küresel olarak iletişim kurma ve bilgiye erişme biçimimizi şekillendirmektedir. Ancak küresel olarak %57,4’e kıyasla örneğin, Afrika’da hanelerin yalnızca %14’ü internet erişimine sahiptir.
Bununla birlikte, yalnızca uygun fiyatlı, açık, güvenli ve yüksek kaliteli internet bağlantısına yönelik çabaları hızlandırmak ve geliştirmek yeterli değildir. Ayrıca, tüm bireylerin bilgiyi arayabilmelerini, alabilmelerini ve aktarabilmelerini sağlamak için de çalışmalıyız. Bu durum çeşitli ve birden fazla dilde kullanılabilen içerik sunmak anlamına gelmektedir.
Aynı zamanda bireylerin bu dijital çağda başka bir önemli zorluk olan içerikle ilgili olarak eleştirel ve etkili bir şekilde etkileşim kurabilmeleri için medya ve bilgi okuryazarlığı gibi becerilerin geliştirilmesi anlamına da gelmektedir.
Bu konulara daha yakından bakmak için UNESCO, bu yılki Uluslararası Bilgiye Evrensel Erişim Günü’nde Özbekistan’da “Yapay Zekâ, e-Yönetişim ve Bilgiye Erişim” konulu küresel bir konferansa ev sahipliği yapacaktır. Tartışmalar, 193 Üye Devlet tarafından Kasım 2021’de kabul edilen UNESCO’nun Yapay Zekâ Etiğine İlişkin Tavsiye Kararı’na dayanarak, yapay zekânın bilgiye erişimi güçlendirmek için bir araç olarak nasıl kullanılabileceğine odaklanacak ve yarattığı riskleri ele alacaktır.
Günümüz toplumlarının adil, barışçıl ve sürdürülebilir bir gelecek inşa etmek için bilgiye kapsayıcı erişime ihtiyaç duymaktadır. Bu nedenle UNESCO, dünyanın dört bir yanındaki ülkeleri bilgiyi küresel bir kamu malı olarak benimsemeye çağırmaktadır.
Bu yazı için https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000382842?posInSet=3&queryId=N-b1b3cbdd-9ef3-4c50-8e46-45c228334ff4 adresinde yer alan metinden faydalanılmış, yazının Türkçe çevirisi yapılmıştır.