Geçtiğimiz Mayıs ayında Uluslararası Kriminal Polis Teşkilatı (INTERPOL) 14 ülkeyi kapsayan uluslararası bir operasyon kapsamında 11.000’den fazla çalıntı sanat eserini ele geçirmiştir.
Artık bu yasadışı ticaretin amaçlarını biliyoruz: kara para aklama, vergi kaçakçılığı ve terör örgütlerinin finansmanı.
Ancak bu eserlerin her biri, yağmalanmış bir mülk meselesi olmanın ötesinde, sahiplerinden koparılmış bir tarih, kültür ve kimlik parçasıdır. Bu aynı zamanda dünyanın ortak insanlığının bir parçasından mahrum bırakılması meselesidir.
Bu nedenle UNESCO uzun zamandır kültür varlıklarının yasadışı ticaretiyle mücadele etmek için çalışmaktadır.
Kültür Varlıklarının Yasadışı İthal, İhraç ve Mülkiyet Transferinin Yasaklanması ve Önlenmesi Sözleşmesi 50 yılı aşkın bir süredir dünya çapında kültür varlıklarının hırsızlığa, gizli kazılara ve yasadışı ihracata karşı korunmasının yanı sıra iadesi ve eski haline getirilmesine yardımcı olmak için temel bir araç olmuştur. 143 Devlet tarafından onaylanan 1970 Sözleşmesi, bu alandaki uluslararası iş birliğinin temel taşıdır.
Ancak, tarihi eserlerin yağmalanmasını kolaylaştıran kriz ve çatışmaların artması karşısında, çabalarımızı iki katına çıkarmalıyız.
Bu amaçla UNESCO, kültürel varlık kaçakçılığı risklerini önlemek ve gerektiğinde UNESCO Miras Acil Durum Fonu aracılığıyla hasarı onarmak ve yeniden inşayı desteklemek için dünya çapında hedefe yönelik bir eylem kampanyası başlatmıştır.
Bunun yanı sıra UNESCO eylemleri acil durumların ötesine de geçmektedir.
Örneğin UNESCO, müze personeli, yargı aktörleri, gümrük yetkilileri, polis memurları ve sanat piyasası profesyonelleri de dâhil olmak üzere bu alanda çeşitli profesyonelleri eğitmek için uzun vadeli adımlar atmaktadır.
UNESCO özellikle Afrika Devletlerini destekleme konusunda kararlıdır ve 2022 yılından bu yana Afrika’da Cabo Verde, Kamerun, Etiyopya, Gana, Mozambik, Nijerya, Senegal ve Zimbabve’de 130’dan fazla müze uzmanına ve kolluk kuvvetleri temsilcisine eğitim verilmiştir.
Ayrıca, sivil toplumda, özellikle de genç nesiller arasında farkındalık yaratma ihtiyacını göz önünde bulunduran UNESCO, dünya çapında çalınan kültürel nesnelerin ilk sürükleyici sanal gerçeklik müzesi şeklinde büyük bir yeni proje başlatmaya karar vermiştir. Pritzker Mimarlık Ödülünün 2022 yılındaki sahibi Burkinalı mimar Francis Kéré tarafından tasarlanan Çalıntı Kültürel Nesneler Sanal Müzesi 2025 yılında açılacak ve ilk etapta INTERPOL tarafından aranan 600 kadar kültürel varlık sergilenerek kamuoyunun dikkati bu konuya çekilmesi amaçlanmaktadır.
Bu Uluslararası Gün’de hepimiz gözlerimizi bu uluslararası sorunun gerçekliğine açmalıyız çünkü bu sorunun uluslararası niteliği tam da bu nedenle hükümetler, uluslararası kuruluşlar, uzmanlar, müze ve sanat profesyonelleri, finans ve hukuk sektörleri, kolluk kuvvetleri, dijital platformlar ve sivil toplum olmak üzere herkesin güçlü bir kolektif seferberlik içinde olmasını gerektirmektedir.
Bu yazı için, https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000387553_eng?posInSet=4&queryId=N-e826e089-8da9-498b-9f70-71795346c08c adresinde yer alan metinden faydalanılmış, yazının Türkçe çevirisi yapılmıştır.