Hoşgörü taviz, küçümseme veya müsamaha değildir. Hoşgörü, her şeyden önce, evrensel insan haklarının tanınmasıyla ortaya çıkan bir tutumdur.
UNESCO’nun Üye Devletleri, 28 yıl önce Hoşgörü İlkeleri Bildirgesi’nde, UNESCO’nun görevinin merkezinde yer alan güzel hoşgörü fikrini bu sözlerle tanımlamışlardır.
Ancak, bu güzel hoşgörü fikrinin şu anda toplumlarımızın içinden geçmekte olan ve aynı zamanda çağdaş zorlukların merkezinde yer alan iklim bozulması, çatışma, ayrımcılık ve teknolojik bölünmeler ve tehditler tarafından tehlikeye atıldığını inkâr etmek mümkün değildir.
Rakamlar endişe vericidir: son iki yılda, ulusal hukuk sistemleri tarafından kaydedilen ayrımcılık dünya çapındaki ülkelerin %70’inde daha da kötüleşmiştir.
Bu zorluk karşısında, insanlığın entelektüel ve ahlaki dayanışmasını inşa etme taahhüdü, UNESCO’nun görevinin tam kalbinde yer almaktadır. Hoşgörü buyurulamaz, hoşgörü inşa edilmelidir.
Her şeyden önce hoşgörü her türlü ırkçılık ve ayrımcılığa karşı tavizsiz bir mücadele ile inşa edilmelidir. Bu alandaki faaliyetlerimizi güçlendirmek ve UNESCO Üye Devletleri ile sivil toplumu daha fazla harekete geçirmek amacıyla UNESCO, Brezilya Hükümeti ile birlikte 2023 Kasım ayının sonunda São Paulo’da Irkçılık ve Ayrımcılığa Karşı Küresel Forum’un üçüncüsünü düzenlemektedir.
Hoşgörü özellikle yarının vatandaşlarının başkalarındaki farklılıklara saygı duymayı öğrendikleri barış eğitimi yoluyla da inşa edilebilmektedir. UNESCO’nun 1974 tarihli Uluslararası Anlayış, İşbirliği ve Barış için Eğitim ile İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerle ilgili Eğitime İlişkin Tavsiye Kararı’nın yakın zamanda revize edilmesiyle UNESCO tam da bu konulardaki uluslararası doktrini güncellemiştir.
Hoşgörü aynı zamanda sınırların ötesinde herkese ortak insanlığımızı göstergesi olan kültürlerin ve mirasın çeşitliliği yoluyla da inşa edilir. UNESCO’nun dünya mirası, kültürel çeşitlilik ve somut olmayan miras sözleşmeleri de bu amaçla sadece insanlığın bu hazinelerini korumak değil, aynı zamanda barış için bir temel olarak evrensel değerlerini göstermektir.
Son olarak, hoşgörü yeni ve dijital teknolojilerin ortaya çıkardığı çağdaş zorluklar karşısında inşa edilmiştir. UNESCO Yapay Zekâ (AI) Etiği Tavsiye Kararı bu nedenle yapay zekânın ırkçı ve cinsiyetçi önyargılarına karşı uyarıda bulunmaktadır. Aynı şekilde UNESCO, sosyal ağlarda ayrımcılık ve nefret söyleminin yayılmasıyla mücadele için de ilkeler geliştirmiştir.
UNESCO, bu hoşgörü değerlerini aktarmak amacıyla, Birleşmiş Milletler Hoşgörü Yılı olan 1995’ten bu yana, hoşgörü ve şiddetsizlik ruhunun teşvik edilmesine yönelik bilimsel, sanatsal, kültürel ve iletişim alanlarındaki önemli faaliyetleri onurlandırmak için UNESCO-Madanjeet Singh Hoşgörü ve Şiddetsizliğin Teşviki Ödülü’nü vermektedir.
Bu uluslararası günde, 2022 UNESCO-Madanjeet Singh Hoşgörü ve Şiddetsizliğin Teşviki Ödülü sahibi Franca Ma-ih Sulem Yong’un sözlerini hatırlayalım: “Hoşgörünün yanlış olanı onaylamaktan değil, insanlara kendileri olmaları için alan tanımaktan ibaret olduğunu öğrendim”.
UNESCO’nun, çeşitliliği ve farklı olma hakkını kutladığımız bu Uluslararası Hoşgörü Gününde sunduğu şey birlikte uyum içinde yaşamayı mümkün kılan, kendi olma alanı tanıyan ve yaşamın sarsılmaz nefesi olan hoşgörüdür.
Bu yazı için, https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000387603_eng?posInSet=3&queryId=N-7aed7150-44f4-40fc-83e4-02ffe075203c adresinde yer alan metinden faydalanılmış, yazının Türkçe çevirisi yapılmıştır.