Küresel nüfusun sekiz milyara ulaştığı günümüzde, bir milyardan fazla insan engellilikle yaşamaktadır. Bazıları için bu engellilik geçici olabilir; bazıları içinse kalıcıdır. Ancak engelli herkes için bunun çeşitli sonuçları bulunmaktadır.
Örneğin eğitim alanında, engelli çocukların okula hiç gitmemiş olma olasılığı yüzde 49’dan daha fazladır ve bu olasılık cinsiyet eşitsizliği, yoksulluk ve coğrafya gibi faktörlerle daha da artmaktadır. Bilgi söz konusu olduğunda ise internetin yüzde 5'inden daha azı engelliler için erişilebilir durumdadır.
Bu Uluslararası Engelliler Gününde UNESCO, çalışmalarının tüm alanlarında engelli bireylerin dâhil edilmesini destekleme taahhüdünü yinelemektedir.
Bu, örneğin, engelli öğrencilerin kaliteli öğrenme ortamlarına kabul edilmelerini sağlamak için araçlar ve kılavuzlar geliştirerek eğitimi daha erişilebilir hale getirmek anlamına gelmektedir. UNESCO Güney Afrika Eğitim Bakanlığından dokuz temsilcilerini eğitimini Afrika'da yapmaktadır. Ayrıca UNESCO, Güney Afrika Üniversitesi ile ortaklaşa olarak eğitim sistemi içinde koordinasyonu teşvik etmek için çevrim içi bir platform geliştirmektedir.
UNESCO internet de dâhil olmak üzere bilgiye evrensel erişimi desteklemektedir. Örneğin, İnternet erişiminin önündeki engelleri analiz etmek ve ihtiyaçları belirlemek için UNESCO, bugüne kadar 41 Üye Devlette politika tavsiyelerini formüle etmek için kullanılan İnternet Evrenselliği Göstergelerini geliştirmiştir.
UNESCO, Yaşam için Zinde Kal (Fit for Life) girişimi aracılığıyla ise sporda engelli bireylerin katılımını ve dâhil edilmesini desteklemektedir. Ayrıca, 2024 Paris Paralimpik Oyunları öncesinde tartışmak üzere, engelli bireylerin spor yoluyla dâhil edilmesi ve güçlendirilmesi konusunda üst düzey bir konferansa UNESCO ev sahipliği yapacaktır.
UNESCO, engelli sanatçılarla birlikte çalışarak onların kültürel ve yaratıcı endüstrilere katılımını artırmaya çalışmaktadır. Örneğin UNESCO, 2022 yılında Nijerya'da, Uluslararası Kültürel Çeşitlilik Fonu ile birlikte, engelli sanatçıların özellikle dijital teknolojiler aracılığıyla pazarlara erişimini desteklemek için yaratıcı eğitimler, yuvarlak masa toplantıları düzenlemiştir.
Gerçekten de, kapsayıcılık söz konusu olduğunda, yeni teknolojiler ve yenilikler, ele almayı amaçladıkları eşitsizlikleri daha da kötüleştirmedikleri sürece kilit bir rol oynamaktadır. Örneğin yapay zekâ gibi çözümler, etik korkuluklar olmadan gelişmelerine izin verilirse önyargı ve ayrımcılığı yeniden üretebilir.
Bu sorunları ele almak üzere Kasım 2021'de UNESCO Üye Devletleri oybirliğiyle Yapay Zekâ Etiği ve Açık Bilim Tavsiye Kararlarını kabul etmiştir. Yapay Zekâ Etiği, yapay zekânın engelli bireylerin haklarını göz ardı etmek yerine destekleyecek şekilde gelişmesini sağlamayı amaçlamaktadır. Açık Bilim Tavsiye Kararları ise bilimin ve bilimsel ilerlemenin herkes için açık ve erişilebilir olmasını sağlamayı amaçlamaktadır.
Daha adil, daha sürdürülebilir bir dünya inşa etmek, herkesin aynı olduğu toplumlar yaratmak anlamına gelmemektedir aksine herkesin kendine ait bir yeri olduğu bir dünya inşa etmek anlamına gelmektedir. Bunu başarmak için erişilebilirlik ve kapsayıcılık kilit öneme sahiptir. UNESCO'nun her gün ve bu Uluslararası Günde verdiği mesaj budur.
Bu yazı için https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000387888?posInSet=4&queryId=N-897676ef-e5b8-4145-bd13-47cc44d5af79 adresinde yer alan metinden faydalanılmış, yazının Türkçe çevirisi yapılmıştır.