27 Ocak 1945’te Sovyet birlikleri Auschwitz-Birkenau toplama ve imha kampına girerek hayatta kalan son kişileri de kurtarmıştır.
UNESCO, her yıl bu sembolik tarihte uluslararası toplumu, Nazi nefretinin sayısız diğer kurbanıyla birlikte katledilen 6 milyon Yahudi’yi anmaya çağırmaktadır.
Ancak bugün, Soykırımın hayatta kalan tanıklarının sayısı giderek azalmakta; tarihçi Annette Wieviorka’nın deyimiyle bu “tanıklık çağı” alacakaranlığına yaklaşmaktadır.
İşte bu yüzden, bu Uluslararası Gün’de, elimizdeki meşaleyi gelecek nesillere aktarabilmek için, anlatılamayanların anısını paylaşma taahhüdümüzü daha da güçlendirmeliyiz. İnsan haklarına, adalete ve evrensel onura duyulan bağlılık, İkinci Dünya Savaşı’nın ardından kurulan bir organizasyon olan UNESCO’nun kuruluş teminatıdır.
Ortak seferberliğimiz, 7 Ekim’deki Hamas terör saldırılarının ardından Orta Doğu’daki mevcut durumla ilişkili olan antisemitist eylemlerin katlanarak arttığı bir ortamda ve savaş bağlamında daha da önemli ve anlamlı hale gelmiştir. Sadece bir yıl içinde anti-semitik olaylar önceki üç yıla kıyasla Amerika Birleşik Devletleri’nde %337, Almanya’da %320 ve Hollanda Krallığı’nda %818 oranında artmıştır.
Holokost’u anmak bizi geçmişin yaralarını sarmakla yükümlü kılarken, aynı zamanda insan haklarına ve her insan hayatının bir değeri olduğu temel ilkesi üzerine inşa edilen uluslararası düzene riayet etmekle de yükümlü kılmaktadır.
Bilindiği üzere, dijital çağda bu evrensel ilkelerin savunulması giderek daha fazla çevrim içi ortamlarda gerçekleşmektedir. UNESCO tarafından 2022 yılında yayınlanan bir araştırma, sosyal ağlarda soykırım ile ilgili her altı paylaşımdan birinin gerçekleri inkâr ettiğini veya çarpıttığını göstermiştir.
Bu endişe verici duruma cevaben UNESCO, geçtiğimiz sonbaharda dijital platformların daha iyi düzenlenmesi ve modülasyon araçlarının güçlendirilmesini hedefleyen, bir yandan da ifade özgürlüğünü destekleyen bir kılavuz yayınlamıştır. Bu bağlamda, 2021 yılında UNESCO ve Dünya Yahudi Kongresi, Meta ve Tik Tok ile ortaklık kurarak, Holokost hakkında bilgi edinmek isteyen iki platformun kullanıcılarının yönlendirildiği, doğrulanmış tarihi bilgiler içeren ve 19 dilde yayın yapan AboutHolocaust.org web sitesini geliştirmiştir.
Aynı zamanda hafızayı canlı tutmak ve Holokost inkârıyla mücadele etmek için UNESCO özellikle eğitimin gücünü vurgulamaktadır. Pek çok UNESCO girişimi arasında, Amerika Birleşik Devletleri Holokost Anma Müzesi ile birlikte geliştirilen Uluslararası Holokost ve Soykırım Eğitimi Programı, başta Nijerya, Kolombiya, Kamboçya, Yunanistan olmak üzere dünyanın dört bir yanında görev yapan öğretmenlere, eğitmenlere ve okul müdürlerine eğitim vermektedir.
Hafızanın aktarılmasına yardımcı olan eğitimler kapsamında, kısa bir süre önce Güney Kaliforniya Üniversitesi ile iş birliğinde 1.500 öğretmene yönelik bir eğitim kursu düzenlenen Amerika Birleşik Devletleri’ndeki UNESCO faaliyetlerinin de merkezinde yer almaktadır. Son olarak, UNESCO kısa bir süre önce Hindistan Eğitim Bakanlığı ile birlikte çalışarak, özellikle Holokost’un hatırlanmasına yönelik öğretici bir el kitabı hazırlamıştır.
Soykırım kurbanlarını onurlandırmak ve aynı zamanda da gelecek nesillerin nefret söylemini tanıyıp bununla mücadele etmeleri için eğitmek amacıyla bu Uluslararası Gün bize UNESCO’nun asli görevini hatırlatmaktadır. Kamptan kurtulan Macar yazar Imre Kertész’in 2015 yılında yaptığı uyarıyı tekrarlamak gerekirse, Auschwitz tarihin bir kazası yoktur ancak tekrarının yaşanabileceğine dair pek çok işaret hâlâ bulunmaktadır.
Bu yazı için https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000388430_eng?posInSet=1&queryId=N-7fdb5ec9-8dbf-46d3-869d-3e48f55c4553 adresinde yer alan metinden faydalanılmış, yazının Türkçe çevirisi yapılmıştır.