260 milyondan fazla konuşanı ile Portekizce, dünyada en yaygın konuşulan dillerden biridir.
Portekiz’den Angola ve Brezilya’ya, Cabo Verde’den Gine-Bissau’ya, Timor-Leste’den Mozambik’e kadar Portekizce, toplumlar ve kültürler arasında olduğu kadar temas ettiği diğer dillerle de karşılaşmaların ve diyalogların kaynaştığı bir potadır.
Dünyanın dört bir yanında Portekiz dili ister müziğinin tınılarında ve tutkusunda ister filmlerinde, isterse de elbette Nobel Edebiyat Ödülü’nü alan Portekiz dilinde konuşan ilk yazar José Saramago’dan Olinda Beja’ya ve Luís Cardoso’dan Nélida Piñón’a kadar Portekizce konuşanların ürettiği muazzam edebiyat eserlerinde olsun, ortak insanlığımızı ortaya koymaya yardımcı olmaktadır.
2024 yılı, Portekizce konuşan birçok bağımsız ülkenin UNESCO’ya katılmasının yolunu açan Karanfil Devrimi’nin 50. Yıl dönümüne işaret ederken, Portekizce’nin bir özgürlük ve kurtuluş dili olduğunu da hatırlamalıyız. Bu 50. yıldönümü münasebetiyle UNESCO bu yıl mart ayında, 1974’ten itibaren Avrupa’yı ve ötesini kasıp kavuran özgürlük ruhunu hatırlamak ve Karanfil Devrimi’nin hikâyesini bağlantılı tarih bağlamına yerleştirmek amacıyla bir sergiye ev sahipliği yaptı.
Sömürgecilik ve kölelik tarihinin en karanlık bölümlerini incelemek için kullanıldığında, Portekizce aynı zamanda halkların ve ayrımcılığın ortak tarihinin tüm karmaşıklığını yansıtır ve bu nedenle karşılıklı saygı çağrısında bulunur. Portekizce konuşan büyük yazarlar ve düşünürler bu tür barış mesajlarını iletmişlerdir. Bunlar arasında 2004 UNESCO-Toussaint Louverture Ödülü sahibi ve Brezilya ırkçılık karşıtı ve Afrodescendent hareketinin önde gelen isimlerinden yazar Abdias do Nascimento da yer almaktadır.
UNESCO, bu yıl 30. Yıl dönümünü kutladığımız ve bu suçlar silsilesinin kökenlerini araştıran "Köleleştirilmiş Halkların Rotaları" Projesi aracılığıyla sömürgeleştirme ve köleliğin bu karanlık ama temel hafızasını aktarmayı amaçlamaktadır; UNESCO ayrıca Angola ve Brezilya’da öğretim materyallerine uyarladığımız Afrika’nın Genel Tarihi aracılığıyla da aynı şeyi yapmayı amaçlamaktadır.
Dolayısıyla bu Dünya Günü, Portekizce’nin evrensel insan onuruna yönelik bir insanlık dili olduğunu hatırlamak için bir fırsattır. Bir iletişim ve eğitim dili olan Portekizce, günümüzün zorluklarını aşmak ve barışı teşvik etmek için bir araya gelebileceğimiz paha biçilmez bir kaynaktır.
Bu nedenle Portekiz dilinin çeşitliliği, evrenselliği ve güzelliği içinde kutlamaya devam edelim. Portekiz dili aracılığıyla kültürel çeşitlilik ve çok dillilik için çalışalım. Feliz Dia Mundial da Língua Portuguesa!
Bu yazı için https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000389633_eng?posInSet=12&queryId=N-25509081-4246-45ff-b9bf-62bcc68a3fb0 adresinde yer alan metinden faydalanılmış, yazının Türkçe çevirisi yapılmıştır.