Bu yıl, 26 Aralık 2004 tarihinde Hint Okyanusunu vuran ve 15 ülkede 227,000'den fazla insanın ölümüne neden olan yıkıcı tsunaminin 20. Yıl dönümüdür. Sadece birkaç dakika içinde 50 metreyi aşan dalgaların altyapıyı harap etmesi ve 1.6 milyon insanı yerinden etmesi, afetlerin önlenmesine duyulan ihtiyacın aciliyeti konusunda küresel farkındalığı artırmıştır.
Tsunamiler bugün bile yüksek riskli kıyı bölgelerinde yaşayan yaklaşık 700 milyon insan için büyük bir tehdit oluşturmaktadır. Yükselen deniz seviyeleri ve kötüleşen hava olayları karşısında, insani ve maddi kayıpların sınırlandırılması için farkındalık ve hazırlık çalışmalarının artırılması büyük önem taşımaktadır.
UNESCO bu konuda kararlı adımlar atmaktadır. UNESCO, ortaklarımızla birlikte 2004'teki trajediden bu yana, 12'si Afrika'da ve 35'i Asya ve Pasifik bölgesinde olmak üzere dünya çapında 142 odak noktasına sahip bir tsunami uyarı sistemi geliştirmiştir. Bu sistemler insanların erken uyarı almalarını ve zamanında sığınaklara gitmelerini sağlamaktadır.
Uyarı sistemlerinin hazırlık ve eğitim programlarıyla da tamamlanması gerekmektedir. Örneğin UNESCO'nun Tsunami Hazırlık Programı, 12 hazırlık göstergesine dayalı olarak 32 ülkedeki eğitim, hükümet ve belediye aktörleriyle iyi uygulamaları paylaşmaktadır. Bu girişimler, toplumların tsunamilere müdahale etmek için gereken beceri ve refleksleri geliştirmelerine yardımcı olmaktadır.
Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma İçin Okyanus Bilimi On yılı (2021-2030) kapsamında bütün toplumların 2030 itibariyle tsunamiye hazır olduğundan emin olma amacı belirleyen UNESCO, Birleşmiş Milletler Afet Riski’ni Azaltma Ofisi ortaklığıyla, kıyısal belediyelerde önlem alınmasını desteklemektedir.
Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma için Okyanus Bilimi On Yılı (2021-2030) bağlamında 2030 yılına kadar risk altındaki tüm toplulukların tsunamiye hazır olmasını sağlama hedefini belirleyen UNESCO, Birleşmiş Milletler Afet Riskini Azaltma Ofisi (UNDRR) ortaklığıyla, #GetToHighGround kampanyasının bir parçası olarak kıyı belediyelerini tahliye tatbikatları ve güvenli rotalar yoluyla önleme tedbirlerini güçlendirmeye teşvik etmektedir.
Tsunamiler nedeniyle can kaybı kaçınılmaz değildir. Bu yılki Dünya Tsunami Farkındalığı Gününde, doğru bilgilendirme ve hazırlık yoluyla hayatların kurtarılabilir.17 Ekim 2024 tarihinde Asya-Pasifik Afet Risklerinin Azaltılması Bakanlar Konferansında da belirtildiği üzere, “karar alıcılar irade uygulandığında, paydaşlar birlikte çalıştığında ve uluslararası kalkınma ortakları sürekli desteklerini sağladığında somut sonuçlar elde edilebilir”.
Bu yazı için https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000391794_eng?posInSet=8&queryId=N-c30f1863-74b3-48f0-9aa8-a3a62ab2d9fb adresinde yer alan metinden faydalanılmış, yazının Türkçe çevirisi yapılmıştır.
