Arka Plan
Politika Belgesinin 2007 yılında kabul edilmesinden bu yana, iklim değişikliğinden etkilenen Dünya Mirası varlıklarının korunma durumuna ilişkin önemli sayıda rapor Dünya Mirası Komitesine sunulmuştur. Aynı zamanda, BM 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi ve Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Paris Anlaşması (UNFCCC) dâhil olmak üzere bir dizi önemli küresel rapor ve anlaşma, ulusal eylem taahhütlerindeki eylemleri tetiklemiştir. Dünya Mirası Komitesi, iklim değişikliğine uyum ve yatıştırma ile ilgili bilgilerin son 10 yılda büyük ölçüde artığının bilincinde olarak, Dünya Mirası Komitesi 40. Oturumunda (İstanbul/UNESCO, 2016) Dünya Mirası Merkezi ve Danışma Organlarından, Dünya Mirası karar ve eylemlerine rehberlik etmek üzere konuyla ilgili en güncel bilgi ve teknolojiyi kullanıma sunmak için Politika Belgesini periyodik olarak gözden geçirilmesini ve güncellenmesini talep etmiştir (Karar 40 COM 7, para. 16).
2017 yılında Dünya Mirası Komitesi, Taraf Devletlerin “…küresel ortalama sıcaklık artışını sanayi öncesi seviyelerin 2°C altında tutarak ve küresel ortalama sıcaklık artışını sanayileşme öncesi seviyelerin 1,5°C üzerinde sınırlama çabalarını sürdürerek, bunun iklim değişikliğinin risklerini ve etkilerini önemli ölçüde azaltacağını kabul ederek…” Paris Anlaşmasının en güçlü şekilde uygulanmasının önemini yinelemiştir (Karar 41 COM 7, para. 22). Alman Federal Doğa Koruma Ajansı tarafından finanse edilen ve IUCN, ICOMOS, ICCROM ve UNESCO Dünya Mirası Merkezi ile iş birliği içinde düzenlenen uluslararası uzman çalıştayı, iklim değişikliğinin Dünya Mirası varlıklarının korunması ve yönetimi açısından yarattığı zorlukları tartışmak üzere Ekim 2017’de Almanya’nın Baltık Denizi adası olan Vilm’de gerçekleştirildi. Toplantı, 2007 tarihli “Politika Belgesi”nin revizyonunu tartışmak ve güncelleme sürecine rehberlik edecek tavsiyelerde bulunmak üzere miras ve iklim değişikliği alanındaki uluslararası uzmanları bir araya getirmiştir (bkz. https://whc.unesco.org/en/news/1736/); bu tavsiyeler 2018 yılındaki Dünya Mirası Komitesi 42. Oturumunda Komite’nin dikkatine sunulmuştur (bkz. Belge WHC/18/42.COM/7, para. 51).
Politika Belgesinin Güncellenmesinin Başlatılması
UNESCO Dünya Mirası Merkezi tarafından, Dünya Mirası Komitesi’nin 44. Oturumunda değerlendirilmek üzere Politika Belgesini güncellemek ve ilgili tüm paydaşlara yaygın bir şekilde iletilmesini ve dağıtılmasını sağlamak için Hollanda Emanet Fonlarının cömert desteğiyle bir proje başlatılmıştır. Dünya Miras Merkezi’nin genel gözetimi altında ve üç Danışma Organı ile yakın istişare halinde (ICOMOS İklim Değişikliği ve Miras Çalışma Grubu’nun değerli katkıları da dâhil olmak üzere), bu proje uluslararası alanda tanınmış iki kıdemli uzmandan oluşan bir ekip tarafından yürütülmüştür. Projenin kültürel yönlerini ele alan Rohit Jigyasu (Hindistan) ve doğal yönlerini ele alan Oscar Guevara (Kolombiya); mirasın korunması ve yönetimi, afet risk yönetimi, kapasite geliştirme, iklim bilimi ve politikası alanlarındaki uzmanlıkları doğrultusunda projeye katkı sunmuşlardır.
Çevrim içi İstişare Anketi
Politika Belgesinin güncellenmesine ilişkin Dünya Mirası Sözleşmesinin tüm paydaşlarını kapsayan geniş bir çevrim içi istişare anketi Aralık 2019 - Ocak 2020 tarihleri arasında düzenlenmiştir. Bu anket, Taraf Devletler, alan yöneticileri, yerel topluluklar, yerli halklar, akademisyenler, STK’lar, sivil toplum, Danışma Organları ve Sekretarya dâhil olmak üzere Dünya Mirası paydaşlarına geniş çapta dağıtılmıştır (bkz. https://whc.unesco.org/en/news/2074/). Anketin tamamına erişmek için Tıklayınız. Bu istişarenin amacı, Sözleşmenin kilit Dünya Mirası paydaşlarından bu önemli konuda geri bildirim ve yorum toplamaktır. Paydaşlar görüşlerini, beklentilerini ve en iyi uygulama örneklerini paylaşmaya davet edilmiş ve ayrıca güncellenmiş Politika Belgesine dâhil edilebilecek bazı hususların önemine işaret etmeleri istenmiştir:
Bu başarılı uygulamayla toplam 366 yanıt toplanmıştır. Bu yüksek yanıt oranı, uluslararası toplumun bir bütün olarak iklim konusunda harekete geçmeye yönelik ilgisini göstermektedir. Katkılar çoğunlukla 2007 Politika Belgesinin düzgün bir şekilde uygulanmasında karşılaşılan bir dizi temel zorluğun yanı sıra bu Belgenin güncellenmiş versiyonunda ele alınması gereken bazı boşlukların altını çizmiştir. Anket sonuçları ayrıca, güncellenen Politika Belgesinin uygulanmasında iyileşme sağlamak için, Dünya Mirası varlıklarına yönelik iklim değişikliği tehditlerinin ele alınmasında Sözleşmenin rolü ve iklimle ilgili faaliyetlerin daha iyi değerlendirilmesi, yönetilmesi ve/veya raporlanması için Sözleşmenin mevcut süreçlerinin (Aday Gösterme, Reaktif İzleme, Periyodik Raporlama), Yönetim Planlarının/Sistemlerinin veya ulusal mevzuatın rolü hakkında öneriler ve kilit hususlar da sağlamıştır.
Çevrim içi istişarenin zengin sonuçlarına ek olarak, “Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli”nin (IPCC) düzenli raporları gibi BM Sürdürülebilir Kalkınma için 2030 Gündemi’nin kapsayıcı çerçevesi dâhilinde uluslararası düzeyde hâlihazırda kabul edilmiş olan politika ve stratejiler de dikkate alınarak uzmanlar tarafından güncellenmiş bir ilk taslak Politika Belgesi hazırlanmıştır. Söz konusu Politika Belgesi hazırlanırken Paris Anlaşması (2015), Sürdürülebilir Kalkınma Perspektifinin Dünya Mirası Sözleşmesi Süreçlerine Entegrasyonuna Yönelik Politika Belgesi (2015), İklim Değişikliği Eylemi için Yeni UNESCO Stratejisi (2017), İklim Değişikliği ile ilgili UNESCO Etik İlkeler Bildirgesi (2017) ve ayrıca 2017 Vilm toplantısının tavsiyeleri gibi bu konuda yapılan son toplantılardan yararlanılmıştır. Politika Belgesi’nin ilk taslağı Nisan 2020’de (CL/WHC-20/08 sayılı Genelge) Sözleşmeye Taraf tüm Devletlerle paylaşılmıştır.
Uzmanlardan Oluşan Teknik Danışma Grubu
Dünya Miras Komitesi’nin 43. Oturumunda (Bakü, 2019) (Doküman WHC/19/43.COM/7) belirtildiği üzere, güncellenmiş Politika Belgesi taslağını gözden geçirmek ve Dünya Miras Merkezi/Danışma Organları tarafından yönlendirilen bu sürece girdi sağlamak amacıyla, doğal ve kültürel miras, iklim değişikliği alanlarında uzmanlardan oluşan ve Sözleşme süreçlerini iyi anlayan bir Teknik Danışma Grubu kurulmuştur. Altı UNESCO Seçim Grubunun hepsinin başkanlarına danışılmış ve bu Teknik Danışma Grubunun bir parçası olmak üzere iki bölgesel temsilci ve en fazla iki gözlemci aday göstermeleri için davet edilmişlerdir. Avustralya, Bahreyn, Çekya, İtalya, Meksika, Fas, Moldova Cumhuriyeti, Senegal, Hollanda ve Zimbabve’den uzmanlar ile Brezilya, Fransa, Yunanistan, Macaristan ve Meksika’dan gözlemciler tartışmalara katılmıştır. Taraf Devletlerin bu farklı temsiline ek olarak, coğrafi ve cinsiyet açısından dengeli bu grupta üç Danışma Organı ve Sekretarya temsilcileri de yer almıştır. Mevcut iklim krizini ele alan bu projenin uygulanmasında ve UNESCO Genel Direktörünün “2020-2030 BM Sisteminde Sürdürülebilirlik Yönetimi Stratejisi" uyarınca UNESCO’da çevresel sürdürülebilirliğin uygulanmasına verdiği tam destek doğrultusunda, bu Teknik Danışma Grubunun tüm toplantılarının çevrim içi olarak gerçekleştirilerek sürdürülebilir ve karbon nötr hale getirilmesinde örnek teşkil etmeye ve dünyaya olumlu bir sinyal göndermeye karar verilmiştir.
Teknik Danışma Grubu, güncellenmiş Politika Belgesinin Komiteye sunulması için net bir yol haritası belirlemiş ve Nisan-Eylül 2020 tarihleri arasında 4 kez çevrim içi olarak toplanmıştır. Her toplantı, iki uzman tarafından hazırlanan ve önceki oturumlardan gelen girdilerin yanı sıra uzmanlardan gelen yazılı girdiler temelinde revize edilen güncellenmiş Politika Belgesi taslağı ile iyi bir şekilde hazırlanmıştır. Toplantılar yoğun ve detaylı geçmiş, bazı toplantılar iki veya üç gün sürmüş, olası farklı bakış açılarını veya yaklaşımları ele almak ve uzlaşılmış bir metin elde edilene kadar daha fazla rehberlik sağlamak (hem toplantılar sırasında hem de gerektiğinde yazılı olarak) için taslak metin ayrıntılı olarak incelenmiş ve tartışılmıştır.
Toplantılar sırasında Teknik Danışma Grubu, güncellenmiş Politika Belgesinin amacı ve kapsamı, yapısı ve Sözleşmenin tüm paydaşları tarafından düzgün bir şekilde uygulanmasını sağlayacak araçlar gibi önemli konuları ele almış ve özellikle aşağıdaki gerekliliklere/ihtiyaçlara odaklanmıştır:
Dünya Mirası varlıkları iklim değişikliğinin sonuçlarına ve etkilerine maruz kalmakla birlikte, aynı zamanda miras varlıklarının söz konusu risklerle mücadele etmek için dersler ve çok çeşitli çözümler sunduğunu kabul etmek gerekir. Bu çerçevede, iklim eylemine her zamankinden daha fazla ihtiyaç duyulduğu gerçeğini pekiştirmenin bir yolu olarak, 2007 Politika Belgesinin başlığının değiştirilmesi ve “İklim Değişikliğinin Dünya Mirası Varlıkları Üzerindeki Etkileri” yerine “Dünya Mirası için İklim Eylemi” çağrısında bulunan daha olumlu bir başlığa geçilmesi için bu güncelleme sürecinin fırsat olarak kullanılması büyük bir çoğunlukla önerilmiştir.
Teknik Danışma Grubu üyeleri, güncellenmiş Politika Belgesi kabul edildikten sonra, ilkelerinin Dünya Mirası Sözleşmesinin çeşitli süreçlerinin uygulanmasında fiili uygulamaya dönüştürülmesini sağlamak için prosedür açısından ilgili sonuçların belirlenmesi gerektiği görüşündedir. Bunlar, Dünya Mirası Merkezi ve Danışma Organlarının uygun şekilde önerebileceği, Dünya Mirası Sözleşmesinin uygulanmasına yönelik oluşturulan Uygulama Rehberi’nde belirli değişiklik önerileri ile sonuçlanmalıdır. Buna ek olarak, güncellenmiş Politika Belgesinin hazırlanması süreci ve özellikle Teknik Danışma Grubu üyelerinden alınan yorumlar ve çevrim içi istişare anketi sonuçları, güncellenmiş Politika Belgesinin ilgililer tarafından uygulanmasını sağlamak için bir dizi eğitim ve kapasite geliştirme girişimine ihtiyaç duyulacağını güçlü bir şekilde ortaya koymuştur.
Teknik Danışma Grubu ayrıca, mevcut kaynaklara bağlı olarak, Dünya Mirası Merkezi ve Danışma Organlarının güncellenmiş Politika Belgesindeki eylemlerin, amaçların ve hedeflerin etkili bir şekilde uygulanmasını ve desteklenmesini kolaylaştırmak için bir Rehber Belgesi hazırlayabileceği görüşündedir. Rehber Belge, Dünya Mirası ve İklim Eyleminin amaçlarına ulaşılmasına yönelik ilerlemenin ölçülmesi ve raporlanması için göstergeler ve kıyaslama araçları da geliştirebilir. Buna ek olarak, dönüştürücü değişimi ve Dünya Mirası İklim Eylem Amaçlarına ulaşılmasını destekleyen ek araçlar ve metodolojiler geliştirmek ve uygulamak için toplulukları ve paydaşları dâhil eden uluslararası iş birliğine dayalı bir yaklaşım savunulmuştur. Teknik Danışma Grubunun son toplantısının ardından güncellenen taslak Politika Belgesi, yapılan son yorumlar dikkate alınarak revize edilmiş ve üç Danışma Organı ve Dünya Mirası Merkezi tarafından gözden geçirilmiştir.
2007 Politika Belgesi, aynı yıl Dünya Mirası Sözleşmesi Taraf Devletler Genel Kurulu tarafından kabul edilmeden önce Dünya Mirası Komitesi tarafından onaylandığından, güncellenmiş versiyonu için de aynı prosedür izlenmiştir. Dolayısıyla güncellenmiş Politika Belgesi, Temmuz 2021’deki Dünya Mirası Komitesi Genişletilmiş 44. Oturumunda Dünya Miras Komitesi’ne (Doküman WHC/21/44.COM/7C Ek 1) ve ardından Kasım 2021’deki 23. Genel Kurulda sunulmuştur. Dünya Miras Komitesi Genişletilmiş 44. Oturumu öncesinde, güncellenmiş Politika Belgesi taslağını Dünya Miras Sözleşmesine Taraf Devletlere sunmak ve güncellenmesi için izlenen süreci anlatmak amacıyla 18 Haziran 2021 tarihinde Politika Belgesinin Güncellenmesine İlişkin Bilgilendirme Toplantısı çevrim içi olarak gerçekleştirilmiştir.
Dünya Mirası Komitesi tarafından Dünya Mirası için İklim Eylemine ilişkin güncellenmiş Politika Belgesi Taslağının Gözden Geçirilmesi
Dünya Mirası için İklim Eylemine ilişkin güncellenmiş Politika Belgesi, Dünya Mirası Komitesi Genişletilmiş 44. Oturumunda (Fuzhou/çevrim içi, 2021) Dünya Mirası Komitesi tarafından onaylanmış (bkz. Karar 44 COM 7C, burada Ek 1 olarak yer almaktadır). UNESCO Dünya Mirası Merkezinden, Danışma Organlarına danışarak, oturum sırasında ifade edilen görüşleri ve sunulan değişiklikleri dâhil ederek revize etmesi ve özellikle aşağıdaki hususlarla ilgili olarak Dünya Mirası Komitesi üyelerine danışması talep edilmiştir:
Dünya Mirası Komitesi ayrıca güncellenmiş taslak Politika Belgesinin, Dünya Mirası Sözleşmesine Taraf Devletler Genel Kurulunun Kasım 2021’deki 23. Oturumunda incelenmek ve kabul edilmek üzere iletilmesini talep etmiştir. Dünya Mirası Komitesi ayrıca Dünya Mirası Merkezinden, Ad-hoc Çalışma Grubu, Danışma Organları, iklim bilimi ve miras alanındaki diğer nitelikli uzmanlardan oluşan bir “İklim Değişikliği ve Dünya Mirası Uzmanlar Paneli”ni Mart 2022’ye kadar bir araya getirmesini talep etmiş ve Taraf Devletlere bu amaçla finansal katkıda bulunmaları çağrısında bulunmuştur.
Dünya Mirası Komitesi Üyelerinin Yorumları
Komite Kararını takiben, Dünya Mirası Komitesi üyesi Taraf Devletler UNESCO Dünya Mirası Merkezine 44 COM 7C sayılı Kararda gündeme getirilen üç spesifik noktaya ilişkin girdiler ve somut öneriler sunmaya davet edilmiştir. Dünya Mirası Komitesi üyesi sekiz Taraf Devlet yukarıda belirtilenlere ilişkin yorumlarını sunmuştur. Buna ek olarak, özellikle Politika Belgesinin amacı ve kapsamı, uygulanması, iyi uygulama örnekleri de dâhil olmak üzere revizyonu, Dünya Mirası varlıklarının yönetimi ve izlenmesi gibi konularda genel nitelikte görüş bildirmekle birlikte daha detaylı yorumlar da sunmuşlardır. Taslak Politika Belgesine yönelik değişiklikler şeklinde somut girdiler de sunulmuştur. Alınan tüm yorumlar ve girdiler birleştirilmiş ve WHC/21/23.GA/INF.11 belgesine yansıtılmıştır.
Dünya Mirası için İklim Eylemine ilişkin güncellenmiş Politika Dokümanı taslağının Taraf Devletler Genel Kurulu 23. Oturumunda gözden geçirilmesi (UNESCO, 2021)
WHC/21/23.GA/11 ve WHC/21/23.GA/INF.11 sayılı belgeleri inceledikten sonra ve 23 GA 11 sayılı Kararla (bkz. bu belgenin Ek 2’si), Taraf Devletler Genel Kurulu, Dünya Mirası Komitesinin Genişletilmiş 44. Oturumunda onaylanan Dünya Mirası için İklim Eylemi Politika Dokümanını dikkate almış ve 44 COM 7C sayılı Kararı ve bunun etkili bir şekilde uygulanmasına yönelik önerileri dikkate alarak Politika Dokümanının nihai versiyonunu geliştirmekle görevli, Dünya Mirası Merkezi ve Danışma Organlarının desteğiyle Taraf Devletlerden oluşan Açık Uçlu Çalışma Grubu kurulmasına karar vermiştir. Genel Kurul ayrıca, Açık Uçlu Çalışma Grubu tarafından geliştirilecek olan Politika Dokümanının bu son halinin 2023 yılında düzenlenecek olan Dünya Mirası Sözleşmesine Taraf Devletler 24. Genel Kurulunda değerlendirilmek üzere sunulmasını talep etmiştir.
Buna ek olarak, Genel Kurul, Dünya Mirası Komitesi tarafından talep edilen Uzmanlar Paneli’nin Politika Dokümanı ve çözümlenmemiş politika konularına yönelik revizyonları dikkate alacak şekilde toplanmasını önermiş ve sonuçlarını Genel Kurul tarafından oluşturulan açık uçlu Çalışma Grubu’na sunmasını, Politika Dokümanını ve onun uygulanmasına dair önerileri göz önünde bulundurmasını tavsiye etmiştir.
Sonraki Adımlar
* Taraf Devletler Açık Uçlu Çalışma Grubu
Taraf Devletler Genel Kurulu, 23 GA 11 sayılı Kararıyla, Dünya Mirası Komitesinin Genişletilmiş 44. Oturumu’nda (Fuzhou/çevrim içi, 2021) onaylanan Dünya Mirası için İklim Eylemi Politika Dokümanı’nı dikkate almış ve 2023 yılında Dünya Mirası Sözleşmesine Taraf Devletler 24. Genel Kurulunda değerlendirilmek üzere Politika Dokümanının güncellenmiş ve nihai versiyonunu geliştirme yetkisiyle Dünya Mirası Merkezi ve Danışma Organlarının desteğiyle Taraf Devletlerden oluşan bir Açık Uçlu Çalışma Grubu kurulmasına karar vermiştir.
Dünya Mirası Sözleşmesine Taraf Devletler Genel Kurulu tarafından Kasım 2021’deki 23. Oturumunda kurulan Açık Uçlu Çalışma Grubunun çevrim içi başlangıç toplantısı 22 Mart 2022 tarihinde düzenlenmiştir. Bu ilk toplantı aynı zamanda tüm Taraf Devletlere konuyla ilgili arka plan bilgilerinin sunulması ve bir Başkan ile iki Başkan Yardımcısının seçilmesi için bir vesile olmuştur. Bu başlangıç toplantısı sırasında, Açık Uçlu Çalışma Grubu gelecek toplantılarının sıklığı ve uzunluğu konusunda da karar almıştır. Kasım 2023’te Dünya Mirası Sözleşmesine Taraf Devletler 24. Genel Kurulunda sunulmak üzere Politika Dokümanının gözden geçirilmiş bir versiyonunu hazırlamak amacıyla Mart 2022 ve Temmuz 2023 tarihleri arasında çeşitli toplantılar gerçekleştirilmiştir.
* Uzmanlar Paneli
Dünya Mirası Komitesi Genişletilmiş 44. Oturumunda talep edildiği üzere, Ad-hoc Çalışma Grubu, Dünya Mirası Merkezi, Danışma Organları, iklim bilimi ve miras alanındaki diğer nitelikli uzmanlardan oluşan “Uzmanlar Paneli” 30, 31 Mart ve 1 Nisan 2022 tarihlerinde çevrim içi olarak düzenlenmiştir. Uzmanlar Panelinin coğrafi ve cinsiyet açısından dengeli olmasını ve katılımcı uzman sayısının her birinin yapıcı tartışmalara tam katılımını sağlayacak şekilde sınırlandırılmasını sağlamak amacıyla Sekretarya tarafından bir süreç uygulamaya konulmuştur (Dünya Mirası Merkezi ve Danışma Organlarının temsilcilerine ek olarak, Dünyanın her bölgesi için üç (3) uzman ve iki (2) gözlemci).
Bu nedenle Uzmanlar Heyetinin görevi, WHC/21/23.GA/INF.11 Belgesinde yansıtıldığı üzere Dünya Mirası Komitesi üyeleri tarafından önerilen revizyonları değerlendirmekten ibaretti. Uzmanlar Paneli ayrıca Politika Dokümanının “çözülmemiş politika konularını” da değerlendirmiş ve bunlara açıklık getirmiştir. 16 Eylül 2022 tarihinde Uzmanlar Paneli Raportörü, Genel Kurul’un 23 GA 11 sayılı Kararı ile tavsiye edildiği üzere, Panel’in Politika Dokümanı üzerindeki çalışmalarının sonuçlarını Taraf Devletlerin Açık Uçlu Çalışma Grubu’na sunmuştur.