SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRASI KORUMA KANUNU TASARISI

 TASLAK METİN

Somut Olmayan Kültürel Miras ve Mevzuat

Alt Çalışma Grubu Raporu

BAŞLANGIÇ HÜKÜMLERİ

Amaç, Kapsam, Tanımlar ve Korumadan Yararlanacak Olanlar Amaç

Madde 1- Bu Kanun’un amacı; somut olmayan kültürel mirası korumak, yaşatmak, gelecek nesillere aktarmak, bu suretle toplumsal, kültürel ve ekonomik gelişmeye katkı sağlamak ve bu hususlara ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.

Kapsam

Madde 2- Bu Kanun; somut olmayan kültürel mirasın korunmasına ilişkin gerçek ve tüzel kişilerin görev ve sorumlulukları ile bu Kanun’da düzenlenen usul ve esaslara aykırı fiillere ilişkin hukuki ve cezai yaptırımları kapsar.

Tanımlar

Madde 3- Bu Kanun’un uygulanmasında;

1. Bakanlık: Kültür ve Turizm Bakanlığını,
2. Envanter: Korunması gerekli somut olmayan kültürel miras unsurlarının ilgili topluluk, grup, birey ya da taşıyıcıların katılımıyla tespiti, kimliğinin saptanması ve kayıt altına alınması sonucunda ortaya çıkan dokümanı,
3. Genel Müdürlük: Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğünü,

ç) Miras Taşıyıcıları: Somut olmayan kültürel miras uygulamalarına katılan, mirası yaşatan ve aktaran kişileri, grup ve toplulukları,

4. Miras Uygulayıcıları: Somut olmayan kültürel miras unsurunu geleneksel bağlamına uygun olarak icra eden kişileri, grup ve toplulukları,
5. Somut Olmayan Kültürel Miras: Sözlü gelenekler ve anlatımlar; gösteri sanatları; toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler; doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar ile el sanatları geleneği gibi alanlarda beliren; toplulukların, grupların ve kimi durumlarda bireylerin, kültürel miraslarının bir parçası olarak tanımladıkları, kuşaktan kuşağa aktardıkları, çevreleriyle ve tarihleriyle etkileşimlerine bağlı olarak sürekli biçimde yeniden yarattıkları uygulamalar, temsiller, anlatımlar, bilgiler, beceriler ve bunlara ilişkin araçlar, gereçler ve kültürel mekânları,
6. Somut Olmayan Kültürel Miras Mekânları: Somut olmayan kültürel miras unsurlarının korunması ve yaşatılması için gereklilik arz eden mekânlar ile doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamaların temelini oluşturan endemik türlerin yetiştirildiği korunması gerekli alanları,
7. Sözleşme: UNESCO Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi’ni ifade eder.

BİRİNCİ BÖLÜM

Somut Olmayan Kültürel Miras

Mirasın Tespiti

Madde 4- Somut olmayan kültürel miras unsurları ve mekânları ile miras taşıyıcı ve uygulayıcılarının tespiti envanter yoluyla yapılır. Bakanlık somut olmayan kültürel miras unsur ve mekânlarının tespiti ve kayıt altına alınması amacıyla yerel ve ulusal envanterleri hazırlar, periyodik olarak günceller ve yayımlar.

Yurtdışındaki Türk kültür coğrafyasında bulunan somut olmayan kültürel miras unsurlarının tespiti amacıyla, ilgili ülkenin onayıyla alan araştırmaları veya araştırma projeleri yürütülebilir; diğer ülkeler kendi ülkelerinde yaşayan Türklerin somut olmayan kültürel miras unsurlarını kendi envanterlerine dâhil etmesi yönünde teşvik edilebilir.

Envanter sisteminin kurulması ve işleyişine ilişkin usul ve esaslar Bakanlık tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.

Mirasın Korunması

Somut Olmayan Kültürel Miras Mekânları

Madde 6- Envanterleme süreciyle birlikte veya bu süreçten bağımsız olarak, ilgili somut olmayan kültürel miras unsurunun geleneksel bağlamda yaşayabilirliğinin sağlanması açısından gereklilik teşkil eden alan ve yapılar ‘Somut Olmayan Kültürel Miras Mekânı’ olarak tespit edilir.

Somut Olmayan Kültürel Miras mekânlarının tespiti, Bakanlık tarafından, ilgili kişi, grup ve topluluklar ile kurum ve kuruluşların görüşü alınarak yapılır.

Yapılacak tespitlerde, ilgili somut olmayan kültürel miras unsurunun tespite konu mekân haricinde gerçekleştirilemeyecek olması kriteri esas alınır. Yapılan tespitler Somut Olmayan Kültürel Miras Yüksek Kurulu Kararı ile tescil olunur.

Tescil kararları, tescil olunan taşınmazın kadastral bilgileri ile birlikte, tapu siciline şerh düşülmek üzere ilgili tapu müdürlüğüne bildirilir.

Malikleri idarece tespit edilemeyen somut olmayan kültürel miras mekânlarının tesciline ilişkin kararlar, Resmî Gazete’de ilan yoluyla duyurulur.

Tespiti gerçekleştirilen somut olmayan kültürel miras mekânlarında, ilgili unsurun korunması ve yaşatılması için gerekli olan korumaya ilişkin ilke kararları Somut Olmayan Kültürel Miras Yüksek Kurulu’nca belirlenir.

Somut olmayan kültürel miras mekânının alan niteliği taşıması hâlinde; doğal, arkeolojik ve kentsel sit alanı, millî park, sulak alan gibi korumaya tabi alanlarda ve diğer alanlarda gerçekleştirilecek her ölçekte plan, plan değişikliği ve projelerde unsurun mevcudiyetine ve doğal gelişimine zarar verilmemesi amacıyla, Genel Müdürlüğün görüşünün alınması zorunludur.

Somut olmayan kültürel miras mekânının yapı niteliği taşıması hâlinde; 2863 sayılı Kanun uyarınca tescili yapılan kültür varlığı, anıt eser ya da sivil mimari örneği niteliği taşıyan yapılar ile diğer yapılarda gerçekleştirilecek her türlü fonksiyon değişikliği ve restorasyon, restitüsyon, esaslı onarım gibi yapı bazlı mimari projelerde, somut olmayan kültürel miras unsurunun mevcudiyetine ve doğal gelişimine zarar verilmemesi amacıyla, Genel Müdürlüğün görüşünün alınması zorunludur.

Bu maddenin uygulanmasına ilişkin diğer usul ve esaslar Bakanlık tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.

Unsurların Kullanımı

Madde 7- Bu Kanun somut olmayan kültürel miras unsurlarının ilgili kişi, grup ve topluluklar tarafından geleneksel bağlamda icrasını, kullanımını, gelişimini, yaygınlaştırılmasını ve iletimini kısıtlamaz ve engellemez.

Kaynak Gösterme Zorunluluğu

Madde 8- Unsurun kaynağı, ortaya çıktığı ve geliştiği ilgili topluluk ve coğrafi yerin belirli olması halinde, unsurun iletişim araçlarıyla umuma iletiminde ilgili topluluk ve coğrafi yer belirtilir, unsurun kaynağı uygun bir biçimde gösterilir.

Yasal Olmayan Kullanımlar

Madde 9- (1) Somut olmayan kültürel miras unsurları; ilgili birey, grup ve topluluğu küçük düşüren, rencide eden, hor gören veya itibarsızlaştıran şekilde kullanılamaz.

2. İlgili kişi, grup ve topluluklar bakımından manevi veya kutsal nitelikte değer atfedilen somut olmayan kültürel miras unsurları, manevi veya kutsal bağlamından koparılarak bu değerlere zarar verir biçimde kullanıma konu edilemez.
3. Unsurlar, mal ve hizmetlerde yanıltıcı ve gerçeğe aykırı biçimlerde kullanılamaz; özel mülkiyete konu edilemez.
4. Yukarıdaki fıkralarda belirtilen kullanımların yazılı, görsel ve sosyal medya ile internet ortamında gerçekleşmesi de aynı çerçevede değerlendirilir.
5. Yukarıdaki fıkralarda belirtilen kullanımlara Bakanlık tarafından izin verilmez. Bu tür kullanımların tespit edilmesi durumunda Bakanlık gerekli tedbirleri alır.
6. Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Bakanlık tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.

Unsurların Sınai Mülkiyete Konu Olması

Madde 10- (1) Somut olmayan kültürel miras unsurları ve bu unsurların icrasına yönelik geleneksel bilgi ve beceriler patent, marka, tasarım ve faydalı model gibi sınai mülkiyet haklarına konu edilemez. Ancak unsurlardan esinlenmek suretiyle sınai mülkiyete konu yaratımların ortaya çıkarılması durumunda Türk Patent ve Marka Kurumunca yapılan tescil işlemleri öncesinde Genel Müdürlükten görüş alınması, hak ihdas edici belgelerde ve varsa üretimi yapılmış ürün, paket ve ambalajları üzerinde ilgili unsurdan yararlanıldığının açıkça belirtilmesi zorunludur.

2. Bu maddede belirtilen kullanımların yazılı, görsel ve sosyal medya ile internet ortamında gerçekleşmesi de aynı çerçevede değerlendirilir.
3. Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Bakanlık tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.

Madde 11- Somut olmayan kültürel miras unsurlarının coğrafi işaret ve geleneksel ürün adına ilişkin çalışmalar 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu ve iligili mevuzatı çerçevesinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından yürütülür. Bu kapsamda yürütülen çalışmalarda halk kültürü ve somut olmayan kültürel miras unsurlarıyla ilgili olarak Genel Müdürlüğün görüşüne başvurulabilir.

Destekleme, Sponsorluk ve Kültürel Yatırımlar

Madde 12- İlgili topluluk, grup ve bireyler bu Kanun’un amaçları doğrultusunda somut olmayan kültürel mirasın korunmasına ve koruma sistemlerinin güçlendirilmesine yönelik yürütülecek faaliyetler ve projelerin finansmanı kapsamında Bakanlıkça bütçe olanakları doğrultusunda desteklenir.

Madde 13- Somut olmayan kültürel mirasın korunmasına yönelik olarak Bakanlıkça desteklenen veya desteklenmesi uygun görülen faaliyetlere ilişkin harcamalar ile bu amaçla yapılan her türlü bağış ve yardımların %100’e kadarki bölümü; 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 14 üncü Maddesi kapsamında kurumlar vergisi matrahının tespitinde kurum kazancından; 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu kaspamında da Gelir vergisi matrahının tespitinde, gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden indirilebilir. Cumhurbaşkanlığı, bölgeler ve faaliyet türleri itibariyle bu oranı yarısına kadar indirmeye veya kanuni oranına kadar çıkarmaya yetkilidir.

Madde 14- Somut olmayan kültürel miras kapsamında ilgili kurullarca kültürel mekân olarak kaydedilen yer ve mekânların 5225 Sayılı Kültür Yatırımları ve Girişimlerini Teşvik Kanunu çerçevesinde “kültür amaçlı özel tesis” olması veya “kültür yatırımı ve girişimi belgesi” ile belgelenmesi mümkündür. Bu kapsamdaki iş ve işlemler Bakanlıkça gerçekleştirilir.

Katkı payı

Madde 15- Somut olmayan kültürel miras unsurlarının korunması, yaşatılması, aktarılması ve bu unsurlara ilişkin toplumsal farkındalığın artırılmasını sağlamak amacıyla Kültür ve Turizm Bakanlığınca ayni, nakdi ve teknik destek sağlanır. Bu amaçla, Bakanlık bütçesine yeterli ödenek konulur. Bakanlıkça yapılacak teknik destek ve yardımlara ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir.

Belediyelerin ve il özel idarelerinin görev alanlarında kalan kültür varlıklarının korunması ve değerlendirilmesi amacıyla kullanılmak üzere 29/7/1970 tarihli ve 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanunu’nun 8’inci ve 18’inci maddeleri uyarınca mükellef hakkında tahakkuk eden emlak vergisinin %5’i nispetinde somut olmayan kültürel mirasın korunmasına ilişkin katkı payı tahakkuk ettirilir ve ilgili belediyece emlak vergisi ile birlikte tahsil edilir.

Tahsil edilen miktar, Büyükşehir Belediyelerinin olduğu illerde Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı, diğer illerde İl Özel İdaresi tarafından açılacak özel hesapta toplanır. Bu miktar; Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığınca, İl Özel İdaresince ve belediyelerce somut olmayan kültürel mirasın korunması ve yaşatılması amacıyla hazırlanan projeler kapsamında kullanılmak üzere Vali tarafından aktarılır ve bu pay Valinin denetiminde kullanılır. İl Özel İdarelerince yapılan projeler için kullanılan miktar özel hesabın %20’sini geçemez.

Bu madde uyarınca tahakkuk eden katkı payları hakkında 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanunu’nun üçüncü kısmı hükümleri uygulanır. Katkı paylarına ilişkin usul ve esaslar İçişleri Bakanlığı ile Bakanlık tarafından belirlenir.

Yukarıdaki hükümlere göre, somut olmayan kültürel mirasın korunması ve yaşatılmasına katkı payı olarak tahsil olunan miktarlar tahsil edildiği ayı takip eden ayın onuncu günü akşamına kadar il özel idarelerine bir bildirim ile beyan edilerek aynı süre içinde ödenir.

Tahsil ettikleri katkı payını yukarıda belirtilen süre içinde il özel idarelerine yatırmayan belediyelerden, bu katkı payları 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre gecikme zammı tatbik edilerek tahsil edilir.

Belediye başkanları, belediyelerin tahsil ettikleri paylardan il özel idarelerine ödemeleri gereken somut olmayan kültürel mirasın korunması ve yaşatılmasına katkı paylarının, zamanında ve tam olarak ödenmesini sağlamakla yükümlüdür. Ödenmeyen paylar, ilgili  il özel idaresinin talebi üzerine ilgili belediyenin İller Bankasından aldığı genel bütçe vergi gelirleri payından kesilerek talep eden özel idareye gönderilir.

İKİNCİ BÖLÜM

Yaptırımlar Kabahatler

Madde 16- Bu Kanun’un 9 uncu ve 10 uncu maddelerine aykırı kullanımlarda Bakanlık tarafından:

9 uncu maddesinin 1 inci fıkrasına aykırı kullanımlarda, ilgililer hakkında … TL’den..... TL’ye kadar,

9 uncu maddesinin 2 nci fıkrasına aykırı kullanımlarda,  ilgililer hakkında … TL’den..... TL’ye kadar,

9. uncu maddesinin 3 üncü fıkrasına aykırı kullanımlarda, ilgililer hakkında … TL’den..... TL’ye kadar,
10. uncu maddesinin 1 inci fıkrasına aykırı kullanımlarda, ilgililer hakkında … TL’den..... TL’ye kadar,

idari para cezası verilir.

Bu maddede belirtilen idari para cezaları 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun 17 nci maddesi hükmüne göre her yıl yeniden değerleme oranında arttırılır.

Bu madde kapsamında uygulanacak idari para cezaları, fiillerin ayrıca suç teşkil etmesi durumunda genel hükümlere göre soruşturma ve kovuşturma yürütülmesine engel teşkil etmez.

İdari para cezalarının tanzimi ve tahsiline ilişkin olarak 5326 sayılı Kabahatler Kanunu hükümlerine göre işlem tesis edilir.

El Koyma ve Diğer Önlemler

Madde 17- Bu Kanun’a aykırılık teşkil eden fiillerin işlenmesi suretiyle üretilen ve elde edilen ürünler veya ihlal sırasında kullanılan her türlü vasıta ve sair eşya ile yine bu Kanun’u ihlal eden kişiye ait ve ihlalle ilgili her türlü kazanıma ilişkin olarak 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu hükümlerine göre el koyma tedbiri uygulanabilir.

Özel Hukuk Yolları

Madde 18- Bu Kanun kapsamında koruma altına alınan somut olmayan kültürel miras unsurlarının Kanun ile belirlenen usul ve esaslara aykırı olarak kullanılması hâlinde Bakanlık resen veya şikâyet üzerine kamu adına hukuki ve cezai yollara başvurmaya ve diğer önlemleri almaya yetkilidir.

Miras taşıyıcıları, uygulayıcıları ve diğer ilgililerin özel hukuk yollarına bizzat başvuru hakları saklıdır.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Somut Olmayan Kültürel Mirası Koruma Yüksek Kurulu ile Somut Olmayan Kültürel Mirası Koruma İl Kurulları

Madde 19- Bu Kanun kapsamındaki somut Olmayan kültürel miras unsurlarının korunması ile ilgili hizmetlerin bilimsel esaslara göre yürütülmesini sağlamak üzere, Bakanlığa bağlı Somut Olmayan Kültürel Mirası Koruma Yüksek Kurulu ile bütün illerde Somut Olmayan Kültürel Mirası Koruma İl Kurulları kurulur.

Somut Olmayan Kültürel Mirası Koruma Yüksek Kurulunun görev ve yetkileri şunlardır:

1. Kültürel mirasın korunması ile ilgili işlerde uygulanacak ilkeleri belirlemek,
2. Koruma il kurulları arasında gerekli koordinasyonu sağlamak,
3. Uygulamadan doğan genel sorunları değerlendirerek görüş vermek suretiyle, Bakanlığa yardımcı olmak.

ç) Somut Olmayan Kültürel Mirası Koruma İl Kurullarınca ulusal envantere alınması önerilen somut olmayan kültürel miras unsurlarını görüşerek envantere alınıp alınmayacağına karar vermek,

4. Bakanlıklarca Koruma Yüksek Kurulunda görüşülmesi talebiyle gönderilen ve gündeme alınan konularda karar vermek.

Mahalli idareler ile diğer kamu kurum ve kuruluşları Koruma Yüksek Kurulunda görüşülmesini istedikleri hususları bağlı, ilgili veya ilişkili oldukları bakanlıklar aracılığıyla bildirir.

Koruma Yüksek Kurulunun gündemi Bakanlıkça belirlenir. Gündemin belirlenmesini müteakip Koruma Yüksek Kurulu toplantıya çağırılır. Toplantı sayısına bir sınırlama getirilmez. Koruma Yüksek Kurulu salt çoğunlukla toplanır, toplantıya katılan üyelerin salt çoğunluğu ile karar verir. Koruma Yüksek Kurulunun çalışma usul ve esasları ile diğer hususlar bir yönetmelikle düzenlenir.

Koruma Yüksek Kurulu üyeliği

Madde 20- Somut Olmayan Kültürel Mirası Koruma Yüksek Kurulu aşağıda belirtilen üyelerden oluşur. Üyeler;

1. Bakan Yardımcısı,
2. UNESCO Türkiye Millî Komisyonunca belirlenecek 3 üye
3. Koruma il kurulları üyeleri arasından Bakanlıkça seçilecek 3 üye
4. Üniversitelerden Bakanlıkça belirlenen, uzmanlık alanları uygun olan 5 akademisyen üye,
5. Araştırma ve Eğitim Genel Müdürü,
6. Dışişleri Bakanlığının ilgili Genel Müdürü,
7. Milli Eğitim Bakanlığının ilgili Genel Müdürü,

Koruma Yüksek Kurulunun başkanı, Bakan Yardımcısıdır. Bakan, gerekli gördüğü takdirde Kurula başkanlık eder, ancak oy kullanmaz.

Koruma Yüksek Kurulu ve Koruma İl Kurulu üyeliğinin sona ermesi, süresi ve huzur hakkı

Madde 21- Koruma Yüksek Kurulu ve koruma il kurullarının kurum temsilcisi üyelerinin üyelikleri kurumlarındaki görevleri süresince devam eder.

Koruma il kurullarının Bakanlıkça seçilen üyelerinin görev süresi üç yıldır.

Koruma Yüksek Kurulu ve koruma il kurulu üyeleri, görev ve yetki alanlarına giren konularda doğrudan veya dolaylı olarak taraf olamaz ve hiçbir menfaat sağlayamazlar. Aksine davrandığı tespit edilenlerin kurul üyeliği Bakanlıkça sona erdirilir.

Koruma Yüksek Kurulu üyeleri ile koruma il kurullarının Bakanlıkça seçilen üyelerine, ayda iki toplantıyı geçmemek üzere her toplantı için Devlet memur aylık katsayısının (5000) gösterge rakamı ile çarpımı sonucunda bulunacak miktarda, koruma il kurullarının kurum temsilcisi üyelerine ise ayda bir toplantıyı geçmemek üzere her toplantı için Devlet memur aylık katsayısının (2000) gösterge rakamı ile çarpımı sonucunda bulunacak miktarda huzur hakkı ödenir.

Herhangi bir nedenle bir yıl içinde yıllık izin, hastalık ve mazeret izinleri hariç dört veya üst üste iki toplantıya katılmayan koruma il kurulu üyelerinin üyelikleri sona erer.

Somut Olmayan Kültürel Mirası Koruma İl Kurullarının görev, yetki ve çalışma şekli

Madde 22- Koruma İl kurulları, Koruma Yüksek Kurulunun ilke kararları çerçevesinde olmak kaydıyla Ulusal Envantere alınması gereken somut olmayan kültürel miras unsurlarını belirleyerek Yüksek Kurula sunmakla görevli ve yetkilidir.

Koruma il kurulları, toplantıya katılması gereken üyelerin salt çoğunluğuyla toplanır ve toplantıya katılan üyelerin salt çoğunluğu ile karar alırlar.

Alınan kararlar bu Kanun ve ilke kararlarındaki dayanakları ile bilimsel gerekçeleri belirtilerek yazılır. Koruma il kurullarının teknik ve idari hizmetleri, İl Kültür Müdürlükleri tarafından yürütülür.

Koruma İl Kurullarının oluşumu

Madde 23- Koruma İl Kurulları aşağıda belirtilen üyelerden oluşur;

1. Vali Yardımcısı
2. Halk Bilimi, Etnoloji veya antropoloji konularında uzmanlaşmış kişiler arasından Bakanlıkça seçilecek yedi temsilci,
3. İl Kültür Müdürü
4. İl Milli Eğitim Müdürü
5. Büyükşehir belediyesi bulunan illerde belediyenin Kültür Daire Başkanı, diğer illerde kültür işlerinden sorumlu yönetici Koruma İl Kurulunun başkanı, Vali Yardımcısıdır. Vali, gerekli gördüğü̈ takdirde Kurula başkanlık eder, ancak oy kullanmaz. Ayrıca kurula oy hakkı olmamak kaydıyla danışman uzman çağırılabilir.

Koruma il kurulunun gündemiyle ilgili meslek odaları, koruma il kurulu başkanının davetiyle toplantılara gözlemci olarak katılabilir.

Kurul Üyelerinin yolluk ve gündelikleri

Madde 24 – Koruma Yüksek Kurulu ve Koruma il Kurulları üyelerinden umumi harcırah hükümlerine tabi bulunanların kurul toplantıları için memuriyet mahalleri dışındaki seyahatlerinde yol giderleri ve gündelik, tabii üyelere mensup oldukları kurumlarınca; diğer üyelere Kültür ve Turizm Bakanlığınca ödenir.

Kurullarla ilgili yönetmelik

Madde 25 – Yüksek Kurul ile il kurullarının görev, yetki ve sorumlulukları ile bu kurulların kendi aralarındaki ve Kültür ve Turizm Bakanlığıyla olan ilişkileri bir yönetmelikle düzenlenir.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM